خواص درمانی گیاه بادرنجبویه یا بادرنگبویه

تاریخچه گیاه بادرنجبویه

 بادرنجبویه گیاه بومی مناطق مدیترانه‌ای است که در اروپا و آسیا نیز وجود دارد. در ایران در کنار مجاری آب‌ها و مناطق اطراف تهران، در شمال ایران در رشت و اطراف آن، رودبار و آذربایجان و مناطق شرقی ایران و استان‌های غربی می‌روید. ساقه‌های آن چهارگوش بوده و کمی کرک‌دار است و قد آنها به 30 تا 80 سانتی‌متر می‌رسند. برگ‌های زرد مایل به سبز آن به شکل بیضی و یا قلب هستند و لبه آن‌ها دندانه‌دندانه است. وقتی برگ‌ها له شوند، بوی لیمو شیرین از آن‌ها متصاعد می‎‌شود. از اواخر تابستان تا اواسط پاییز، سنبله گل‌های کوچک بادرنجبویه به رنگ زرد -که بعدا به صورتی کم رنگ یا سفید تبدیل می‌شوند- ظاهر می‌گردد. این گیاه به کمبود آهن حساس می‎‌باشد و در خاک‌هایی که از لحاظ آهن فقیر هستند اضافه‌نمودن کودهای آهن‌دار ضروری است. گیاه بادرنجبویه یا وارنگ‌بو، محبوب زنبور عسل است. همچنین موجب از بین‌رفتن افسردگی می‌شود و داروی مورد علاقه ابوعلی سینا نیز بوده است. ملیسا(Melissa) نام علمی بادرنجبویه است که از واژه‌ای یونانی به معنای زنبور گرفته شده است. زمانی که زنبور مسافت زیادی از کندو دور می‌شود، با عطر این گیاه راه بازگشت خود را پیدا می‌کند. گفته می‌شود که زنبورهای عسل هیچگاه باغی را که بادرنجبویه در آن می‌روید ترک نمی‌کنند و کندوی معطر به بوی این گیاه، زنبور‌های جدیدی را تشویق می‌کند که در آن کندو اقامت گزینند.

خواص درمانی بادرنجبویه

 بادرنجبویه داروی مورد علاقه پزشک بزرگ ایرانی، ابوعلی سینا بوده که از آن جهت تقویت قلب و انبساط روح استفاده می‌شده است. استفاده از این گیاه به عنوان یک داروی ضد افسردگی تا قرن هفدهم ادامه داشت. آزمایش‌های جدید بر روی حیوانات آزمایشگاهی نشان می‌دهد که این گیاه همانند یک داروی مسکن بر روی دستگاه عصبی مرکزی عمل می‌کند و به همین دلیل آرام‌بخش است. این گیاه به اشکال مختلفی از قبیل اسانس، عصاره روغنی، روغن، پماد، کمپرس و دم‌کرده استفاده می‌شود. بادرنجبویه دارای طبیعت گرم و خشک است و برخی از خواص آن عبارتند از:  

• آرام بخش اعصاب
• ضد بیماری‌های قلب، معده و روده
• مفرح و نشاط آور
• خوشبو کننده دهان
• اسانس این گیاه در آرام کردن درد معده با منشاء عصبی، احساس چنگ‌زدگی و رفع تند خویی در دختران جوان و زنان موثر است.
• بالا برنده فشار خون
• ضد اسپاسم، ضد درد، نیرو دهنده، ضد تشنج
• رفع‌کننده احساس صداهای بم در گوش، هیستری، مالیخولیا

خواص برگ بادرنجبویه

• برگ این گیاه دارویی بسیار موثر برای کسانی است که هنگام نگرانی و اضطراب دچار ناراحتی معده می‌شوند. دم‌کرده آن نیز جهت بهبود تهوع، مراحل اول سرماخوردگی، خستگی عصبی و افسردگی مفید است.
• پماد برگ این گیاه برای بهبود درد مفاصل مفید است.
• در اسپانیا، برگ بادرنجبویه را به سس سالاد اضافه می‌کنند و برگ تازه آن را با چایی معمولی مخلوط و یک نوشیدنی مطبوع تهیه می‌کنند.
• روغن بادرنجبویه کمپرس، پماد و روغن حاصل از این گیاه جهت دفع حشرات و درمان زخم نیش آنها و رفع تنش عصبی، از زمان ابن سینا تجویز شده است.
• گیاه پزشکان و عطاران روغن بادرنجبویه را برای از بین بردن افسردگی، نگرانی، بی‌قراری و سردردهای عصبی تجویز می‌کنند.
• هر چند که این گیاه هم همانند بسیاری از گیاهان دارویی دارای خواص مفید است، ولی از مصرف بیش از اندازه آن خودداری کنید و در صورت داشتن یک بیماری خاص از مصرف خودسرانه آن پرهیز نمایید.

خواص جوشانده یا شربت بادرنجبویه

جوشانده یا شربت آن برای تقویت معده، کبد و ازدیاد هوش و حافظه تجویز می‌شود. همچنین برای تنگی نفس و برای استحکام لثه و دندان‌ها مفید است و سکسه را آرام می‌کند.

خواص دم کرده بادرنجبویه

دم کرده آن تعریق بدن را افزایش می‌دهد که راه درمان سنتی سرماخوردگی‌های همراه با تب است. همچنین نوشیدن دم کرده‌ی بادرنجبویه بعد از غذا به هضم آن کمک می‌کند.

عوارض جانبی مصرف بادرنجبویه

• بهتر است اشخاص گرم مزاج این گیاه را نخورند و اگر هم مصرف کردند برای رفع عوارض آن می‌توانند از گل بنفشه و سکنجبین استفاده کنند
• تهوع و گیجی
• تحریکات پوستی
• در مواردی ناراحتی گوارشی
• خستگی عمومی، احساس سنگینی در سر، بی‌حسی و سپس خواب عمیق 

منبع: معرفی گیاهان دارویی / اسماعیل اژدری