نمی دانم كه هستم

یكی از تكالیف عمده نوجوانان در جامعه , یافتن پاسخی عملی به این سؤال است كه من كیستم هرچند كه این سؤال قرنهاست ذهن بشر را به خود مشغول داشته و موضوع اشعار, داستان ها و مطالب بیشماری بوده است, اما در این چند دهه اخیر, به طور منظم مركز توجه روان شناسی قرار گرفته است

یكی از تكالیف عمده نوجوانان در جامعه ، یافتن پاسخی عملی به این سؤال است كه : " من كیستم ؟" هرچند كه این سؤال قرنهاست ذهن بشر را به خود مشغول داشته و موضوع اشعار، داستان ها و مطالب بیشماری بوده است، اما در این چند دهه اخیر، به طور منظم مركز توجه روان شناسی قرار گرفته است.

نوجوانان و بزرگسالانی كه احساس هویت خود در آنان قوی است خود را افرادی مجزا و متمایزاز دیگران می دانند.

درك هویت، خود مستلزم تقابلی روانی اجتماعی است. به عبارت دیگر نوجوان باید در بین آن تصویری كه از خودش دارد و آن تصوری كه از استنباط و انتظار دیگران از خودش دارد هماهنگی ایجاد كند.

طرد شدن از طرف افراد یا اجتماع ممكن است باعث شود كه كودك از هیچ راهی نتواند در خود احساس هویتی قوی و مطمئن پیدا كند.

رشد احساس هویت

هر عامل رشدی كه به نوجوان كمك كند تا با اطمینان خود درك كند كه از دیگران متمایز و مجزاست ؛ در حد معقولی ثبات رأی و یكپارچگی دارد ؛ در طول زمان تداوم دارد و اینكه خود را شبیه به آن تصویری بداند كه دیگران از او دارند ، سبب می شود كه احساس هویت كاملی از خود در او ایجاد شود و هر عاملی كه در این استنباط های نوجوان از خودش خلل ایجاد كند باعث سردرگمی هویت ( و یا آشفتگی هویت ) و عدم توانایی در رسیدن به یكپارچگی و تداوم تصورات فرد از خودش می شود.

هویت یابی در سایر فرهنگ ها

فرنگی ها تأكید بسیاری بر رشد فرد به عنوان یك فرد دارند، شاید تا حدودی به این دلیل كه سنت آنها بر استقلال و اتكای به خود تأكید دارد. در سایر فرهنگ ها ، مثلاً در چین و ژاپن هویت یابی و احساس ارزش داشتن از طریق روابط نزدیك با دیگران و عضو بودن در یك نظم اجتماعی متشكل تشویق می شود. جامعه بار سنگینی بر دوش ژاپنی ها می گذارد و آموختن چگونگی پذیرفتن این محدودیت ها و فشارها اولین قدم عمده در راه بالغ شدن است.

با وجود این ، حتی در فرهنگ هایی كه تأكید نسبتاً زیادی بر" هویت گروهی " در برابر " هویت فردی " می شود، باز هم لازم است فرد از خود تصور فردی متمایز و با ثبات رأی داشته باشد، فردی كه تا اندازه ای از دیگران جداست.

مشكلات هویت یابی

بسیاری از نوجوانان احساس می كنند كه در هر زمان یا موقعیتی نقشی بازی می كنند و نمی دانند كه " كدام یك از نقش ها اگر نقشی هست، من واقعی اوست ؟ " در ضمن آگاهانه تلاش می كنند تا نقش های مختلفی را بیازمایند به این امید كه نقشی را بیابند كه با آنها " تناسب داشته باشد". از نوجوانی كه سه نوع دستخط متمایز داشت سؤال شد كه چرا به یك شیوه ثابت نمی نویسد. پاسخ داد : " تا زمانی كه نمی دانم كه هستم چطور می توانم به یك شیوه بنویسم ؟"

در دوران نوجوانی هویت یابی مسئله ای حاد می شود، تا حدودی به این دلیل كه نوجوان روز به روز تغییر می كند. در دوران نوجوانی فرد با مجموعه ای از تغییرات روانی یا فیزیولوژیكی ، جنسی ، شناختی و نیز تقاضاهای شغلی و اجتماعی جدیدی رو به رو می شود. در نتیجه، نوجوانان به این مسئله كه در چشم دیگران چگونه جلوه می كنند اهمیت بسیاری می دهند و آن را با تصوری كه از خود دارند مقایسه می كنند و نیز با این مسئله روبه رو هستند كه چگونه نقش ها و مهارت هایی را كه قبلاً آموخته اند با مقتضیات آینده ارتباط دهند.

اریكسون می گوید كه هویت ممكن است از دو راه منحرف شود. ممكن است بیش از آنكه رشد كند تثبیت شود ( یعنی پیش از موعد شكل بگیرد) و یا این كه بدون هیچ محدودیتی گسترش پیدا كند.

هویت یابی زودرس

وقفه ای است در فرآیند شكل گیری هویت ، هویت یابی زودرس تثبیت زودرس تصور فرد از خودش است كه این تثبیت در سایر امكانات و توانایی هایی كه شخص برای توصیف خود دارد تأثیر می گذارد. نوجوانانی كه هویت آنها پیش از موعد تثبیت می شود تأیید دیگران برایشان اهمیتی اساسی دارد. عزت نفس آنان تا حدود زیادی بستگی به تأیید دیگران دارد. معمولاً برای مَراجع قدرت اهمیت زیادی قائلند و بیشتر با نوجوانان دیگر همنوایی می كنند و كمتر استقلال رأی دارند. در ضمن ، این دسته به ارزش های سنتی بیشتر علاقه مندند. مضطربند و افكارشان قالبی و سطحی است و با دیگران كمتر روابط نزدیك برقرار می كنند. هرچند از لحاظ هوش تفاوتی با همسالان خود ندارند، ولی به دشواری می توانند انعطاف از خودشان دهند و به هنگام مواجهه با تكالیف شناختی و تنش زا نمی توانند واكنش مساعد از خود نشان دهند، با والدینشان روابط نزدیكی دارند و ارزش های والدین را می پذیرند. در عین حال والدین این گروه به طور كلی پذیرا و مشوق هستند و نوجوان را تحت فشار می گذارند كه با ارزش های خانواده همنوایی كند.

سردرگمی در هویت یابی

برخلاف این دسته، گروهی دیگر از نوجوانان ، یك دوره طولانی از سردرگمی هویت را می گذرانند. شاید هیچگاه احساس هویتی قوی و روشن در آنان ایجاد نشود . اینها نوجوانانی هستند كه " نمی توانند خود را بیابند، نوجوانانی اند كه خود را رها و فارغ از پیوند نگه می دارند و در حالت تجرد و در دوران پیش از شكل گیری هویت باقی می مانند".

نوجوانانی كه دچار سردرگمی هویت هستند عزت نفس كمی دارند و استقلال اخلاقی شان رشد نیافته است . به دشواری، مسئولیت زندگی خود را به عهده می گیرند. آنان تفكری نامنظم دارند و آمادگی اعتیاد به مواد مخدر دارند. روابط فردیشان غالباً سطحی و گاه و بیگاه است. هرچند كه به طور كلی با نحوه زندگی والدینشان مخالفند نمی توانند از خود شیوه ای ابداع كنند.

---