آپوفیس

این سیارك كه عرض آن ۳۹۰ متر است آپوفیس Apophis نام دارد و ممكن است طی ۳۱ سال آینده به زمین برخورد كند

● سیاركی كه زمین را تهدید می كند

این سیارك كه عرض آن ۳۹۰ متر است آپوفیس (Apophis) نام دارد و ممكن است طی ۳۱ سال آینده به زمین برخورد كند. دانشمندان اجرای طرحی برای تغییر مسیر این سیارك را ضروری می دانند. در اسطوره های باستانی مصر آپوفیس روح پلیدی و نابودی بود، شیطانی كه مصمم بود جهان را در تاریكی ابدی فرو برد. اختر شناسان استدلال می كنند این اسم مناسب تهدیدی است كه اكنون از فضای خارج به سوی زمین در حال حركت است.

دانشمندان پیشروی این سیارك ۳۹۰ متری را كه سال گذشته كشف شد، تحت نظر دارند. این سیارك به طور بالقوه در مسیر برخورد به زمین است. این دانشمندان از دولت ها درخواست می كنند كه بر روی یك استراتژی برای مقابله با این سیارك تصمیم گیری كنند.

سازمان هوانوردی و فضانوردی آمریكا (ناسا) برآورد كرده است برخورد آپوفیس كه احتمال دارد در سال ۲۰۳۶ اتفاق بیفتد، صد هزار برابر انفجار اتمی در هیروشیما انرژی آزاد خواهد كرد. هزاران متر مربع به طور مستقیم از این انفجار متاثر می شوند، اما تمام كره زمین تحت تاثیر گرد و غباری كه به درون جو پرتاب می شود قرار خواهد گرفت.

دانشمندان همچنین اصرار دارند كه در واقع زمان كمی برای تصمیم گیری باقی مانده است. طی جلسه متخصصان «اجسام نزدیك به زمین» در لندن، دانشمندان گفتند كه سال ها طول خواهد كشید تا فناوری لازم برای منحرف كردن این سیارك طراحی، آزمایش و ایجاد شود. مونیكا گرادی متخصص شهابسنگ ها از اوپن یونیورسیتی گفت: «موضوع« زمان» برخورد یك جسم به كره زمین است، نه اینكه آیا جسم به كره زمین اصابت می كند یا نه. بسیاری از اجسام كوچك در زمان رسیدن به جو زمین متلاشی می شوند و تاثیری ندارند.

اما هر چند هزار سال یك بار یك جسم نزدیك به كره زمین با بیش از یك كیلومتر پهنا به زمین برخورد می كند. هرچندصد میلیون سال هم یك جسم نزدیك به زمین كه اندازه آن بزرگ تر از ۶ كیلومتر است و می تواند انقراض كلی را به دنبال داشته باشد، به كره ما برخورد می كند. موعد برخورد یك جسم بزرگ دیركرد داشته است.» آپوفیس تا زمان كشف آن در ماه ژوئن سال گذشته به طور پیوسته ردگیری می شد. اما در ماه دسامبر نگرانی های جدی شروع شد. رصدهای بیشتر از این سیارك كه به وسیله اخترشناسان انجام شد، احتمال برخورد به زمین در سال ۲۰۲۹ را بیشتر ارزیابی می كند.

به نظر می رسد كه ۲۰ سال تا برخورد بالقوه زمانی بسیار طولانی باشد.

باید به دانشمندان فرصت داده شود ماموریتی بازدارنده را مهیا كنند. اوج نگرانی زمانی بود كه آپوفیس رقم چهار از ده در مقیاس تورینو (Torino) را به خود اختصاص داد. تورینو واحد و درجه تهدیدی است كه یك جسم نزدیك به زمین ایجاد می كند. در این مقیاس رقم ۱۰ بیانگر یك برخورد قطعی است كه می تواند فاجعه ای جهانی را باعث شود. این بالاترین رقم برای یك سیارك طی تاریخ مدون است و احتمال برخورد آن به زمین ۱ در ۳۷ بود. در نهایت، در پایان سال گذشته احتمال برخورد در سال ۲۰۲۹ نفی شد. آلن فیتسی مانس (Alan Fitzsimmons) اختر شناس دانشگاه كوین بلفاست گفت: «زمانی كه این سیارك در تاریخ ۱۳ آوریل سال ۲۰۲۹ از نزدیكی ما عبور كند، زمین آن را منحرف و مدارش را تغییر می دهد. احتمال كمی وجود دارد كه اگر این سیارك از میان یك نقطه خاص (keyhole) در فضا بگذرد، گرانش زمین شرایط را به گونه ای تغییر می دهد كه وقتی این سیارك دوباره در حدود سال ۲۰۳۶ برمی گردد با كره زمین برخورد خواهد كرد.

براساس آخرین اطلاعات، شانس عبور آپوفیس از میان این نقطه (keyhole) یك در ۵۰۰/۵ است. این نقطه یك قسمت ۶۰۰ متری از فضا است. برای چگونگی منحرف كردن سیارك ها كمبود ایده نداریم. گروه ایده های پیشرفته (Advanced Concepts Team) در موسسه فضایی اروپا با طراحی برخی ماهواره ها و موشك ها برای «هل دادن» سیارك ها به یك مدار دیگر در ارائه این ایده ها پیشرو بوده است.همه فناوری ها (حتی ایده هایی با خطرات بالقوه مانند سفینه هایی با سوخت هسته ای) برای انحراف سیارك ها بررسی شده اند.

پروفسور فیتسی مانس گفت: «مزیت پیشرانش هسته ای قدرت زیاد آن است. اما نكته منفی این است كه ما هنوز آن را آزمایش نكرده و انجام ندادیم. اما تعداد زیادی فضاپیما وجود دارد كه از فناوری پیشرانش الكتریكی خورشیدی بهره می برند و ما اطمینان كامل داریم كه این فناوری كارایی دارد.»

شیوه ارجح ساده ترین شیوه نیز هست: یك فضاپیما به طرف سیارك پرتاب می شود تا مسیر آن را تغییر دهد. موسسه فضایی اروپا در نظر دارد كه این ایده را با ماموریت دن كیشوت آزمایش كند. در این ماموریت دو ماهواره به طرف یك سیارك فرستاده می شوند. یكی از آنها هیدالگو (Hidalgo) با سرعت زیاد به سیارك برخورد می كند، در حالی كه دیگری یعنی سانچو (Sancho) تغییر در مدار آن را اندازه گیری خواهد كرد.

در ماه های آینده درخصوص طراحی واقعی این كاوشگران تصمیم گیری می شود و پرتاب آنها در دهه آینده صورت می گیرد. یك ایده دیگر كه به نظر می رسد دانشمندان از آن استقبال نمی كنند استفاده از مواد منفجره است. پروفسور فیتسی مانس می گوید: اگر انفجار بسیار نزدیك به برخورد باشد، تكه های بسیاری به زمین برخورد می كنند كه دامنه آسیب را گسترش می دهد.

در ماه سپتامبر، دانشمندان دانشگاه گلاسكو و استراتكلاید (Strathclyde) شبیه سازی های رایانه ای را آغاز كردند تا عملی بودن تغییر مسیر سیارك ها را بررسی كنند. بهار سال آینده نیز فرصتی دیگر برای رصد های راداری آپوفیس خواهد بود. این رصد ها به اختر شناسان كمك می كنند تا مدارهای آینده احتمالی این سیارك را به طور دقیق تر بررسی و محاسبه كنند.

اگر دانشمندان طی رصد های بهار آینده نتوانند برخورد به زمین در سال ۲۰۳۶ را نفی كنند، شانس بعدی برای رصدهای بهتر تا سال ۲۰۱۳ میسر نخواهد شد.

ناسا استدلال می كند كه تصمیم نهایی در مورد چگونگی مقابله با آپوفیس باید در این مرحله از رصدها صورت بگیرد.

پروفسور فیتسی مانس می گوید: «ممكن است در مورد اینكه آیا یك ماموریت تمام عیار برای جلوگیری از برخورد باید ادامه پیدا كند یا خیر در سال ۲۰۱۳ تصمیم گیری شود.

اختر شناسان در سال ۲۰۲۹ مطمئن خواهند شد كه آیا آپوفیس تهدیدی برای سال ۲۰۳۶ خواهد بود یا خیر. اگر مشخص شود كه بدترین حالت حقیقت دارد و زمین برای آن آماده نباشد، دیگر بسیار دیر خواهد شد. یتس یكی دیگر از دانشمندان می گوید: «اگر ما تا سال ۲۰۲۹ منتظر بمانیم، بعید است كه بتوانیم در سال ۲۰۳۶ در مورد آن اقدام كنیم.»

ترجمه: فرشید كریمی