سایه جنگ سرد بر سازمان های امنیتی روسیه

به نظر می رسید که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی, سازمان سیا بزرگترین و قوی ترین رقیب خود را از دست می دهد ولی آیا این امر تحقق یافت

به نظر می رسید که با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، سازمان سیا بزرگترین و قوی ترین رقیب خود را از دست می دهد ولی آیا این امر تحقق یافت؟ اگر چه در ظاهر چنین به نظر می رسد که «سیا» با یک رقیب جدی مواجه نباشد، ولی واقعیت امر به گونه ای دیگر است. در واقع سازمان های جاسوسی از مهمترین مراکز و پر کار ترین مراکز در تمامی کشور های جهان هستند. مقامات آمریکایی می گویند: تعدادی از سازمان های جاسوسی جهان برای به دست آوردن اطلاعات حساس نظامی و اقتصادی از آمریکا فعالیت دارند. برای نمونه یکی از این سازمان های قوی و گسترده در عرصه اطلاعاتی مربوط به روسیه است. به هر حال جهان جدید توجیهات جدید تری برای تداوم شیوه های جاسوسی و مشروعیت دادن به جاسوسان دارد و برای دولت های بزرگ در جهان به شدت رقابتی دسترسی به اطلاعات نقشی تعیین کننده در فتح بازار های جدید ایفا می کند و در واقع برای دستیابی به بازار اقتصاد و فرهنگ و سیاست از هر ترفندی استفاده می کنند. به گزارش ایراس، آنچه که باید به صراحت اعلام داشت این است که جنگ دولت ها در عرصه اطلاعات پنهان نبردی بی صدا است اگر چه شمار قربانیان این جنگ بالا است ولی نه کشته ای بر جا می ماند و نه زخمی.

اخیراً خبرگزاری ها از سفر دمیتری مدودف به کشور های خارجی صحبت کردند و مسأله جالب در این سفر ها انتخاب قزاقستان به عنوان اولین کشور انتخابی، رئیس جمهور جوان روسیه بود، اما مسأله قابل تامل در این رابطه روابط پشت پرده ای بود که توسط خبرگزاری ها انعکاس یافت.قبل از آن که رئیس جمهور روسیه دیمیتری مدودف در تاریخ ۲۲ می به قزاقستان سفر کند، سرویس خدمات امنیتی روسیه و قزاقستان در اقدامی خواستار توسعه همکاری های عمیق و تبادل اطلاعات به صورت منظم با یکدیگر شدند.در این راستا اگر چه رئیس جمهور کنونی روسیه از افسران سابق کا گ ب نبوده است، اما ظاهراً آن چه بیش از پیش حکایت دارد او خط مشی رئیس جمهور پیشین روسیه پوتین را ادامه می دهد و همانند پدر سیاسی اش از تسلط سرویس امنیتی روسیه بر روی متفقانش برخوردار خواهد شد.

سیاست رئیس جمهوری اسبق روسیه، بوریس یلتسین و ولادیمیر پوتین رئیس جمهور سابق این کشور همواره در جهت حفظ چار چوب اتحاد میان دولت های مشترک المنافع بود و هر دوی آنها برای نیل به این هدف از حضور و وجود افسران کا گ ب استفاده می کردند و سعی در تکمیل نمودن روابط شخصی و رسمی افسران سابق کا گ ب (که هنوز هم در خدمات امنیتی جماهیر سابق شوروی نفوذ زیادی دارند) داشتند.ماه مارس سال ۱۹۹۵ در مسکو و با طراحی روسیه اولین ملاقات رهبران سرویس امنیتی ۱۲ کشور عضو اتحادیه دولت های مشترک المنافع تشکیل و به دنبال آن شورای رهبران سرویس امنیتی این کشور ها تأسیس شد و چند توافق نامه گسترش همکاری در بخش امنیت مبارزه با تروریسم، قاچاق اسلحه و دیگر انواع جرم های بین المللی بصورت تشکیل یافته به امضا رسید. در ماه آوریل سال ۲۰۰۰ رهبران اتحادیه موافقت کردند که در بیشکک یک مرکز ضد تروریسم پایه گذاری شود. وظیفه اساسی این مرکز، مقاومت در برابر جنبش های افراط گرایانه آسیای مرکزی است. اعضای پیمان امنیت دسته جمعی، ارمنستان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، روسیه، تاجیکستان و ازبکستان به طور منظم رهبران نهاد های امور داخلی، امنیت را در مرز ها تشکیل می دهند. در سال ۲۰۰۶ اعضای این سازمان موافقت کردند که اضافه بر تمرین های امنیتی و نظامی مشترک، به تبادل تجربه های متخصصان و تعلیم دانشجویان کشور های عضو نیز بپردازند.

در ماه اکتبر سال ۲۰۰۷ رهبران کشور های عضو اتحادیه دولت های مشترک المنافع، رئیس سابق خدمات جاسوسی روسیه «سرگئی لیبیدف» را به دبیر کلی این اتحادیه تعیین کردند. بر این اساس «لیبیدف» می تواند براساس این موقعیتی که دارد برای تحکیم موقعیت روسیه در قلمرو اتحاد شوروی سابق، استفاده کند. روسیه اذعان دارد که از تعیین لیبیدف به عنوان ریاست این اتحادیه سایر رهبران کشور های عضو اتحادیه دولت های مشترک المنافع سود خواهند برد، زیرا او امکان نخواهد داد که در این کشور ها مشکلاتی شبیه بلاروس، گرجستان و اوکراین روی دهد. رئیس سابق اداره امنیت فدرال روسیه، نیکولای پاتروشف، هم در نشست مقامهای امنیتی کشورهای مستقل مشترک المنافع در شهر دوشنبه خواستار اقدامات بیشتری در زمینه مقابله با فعالیتهای جاسوسی خارجی در قلمرو این کشورها شده بود که به گفته وی «زیر نقاب سازمانهای دولتی و غیردولتی» صورت می گیرند. سخنرانی آقای پاتروشف در حالیست که اخیرا تبلیغات در افکار عمومی در قلمرو شوروی علیه برخی از سازمانهای خارجی افزایش یافته و از جمله شمار زیادی از سازمانهای غیردولتی غربی پس از حوادث اندیجان از ازبکستان اخراج شده اند. بیستمین نشست شورای رهبران نهادهای امنیتی کشورهای مستقل همسود در دوشنبه در حالی برگزار شد که بیشتر رسانه های خارجی به آن دسترسی نداشتند و تلاشهای خبرنگاران برای دریافت اطلاعات دقیق درباره سخنرانیهای این نشست بی نتیجه ماند. ولی شماری از رسانه های روسی زبان، نقل قولی از نیکولای پاتروشف، رئیس اداره امنیت فدرال روسیه را انتشار داده اند که در آن آقای پاتروشف ضمن سخنرانی در این نشست خواستار تقویت همکاری نهادهای امنیتی و انتظامی کشورهای همسود در مبارزه با «چالشها و تهدیدها علیه امنیت بین المللی» شده است.

● «زیر نقاب سازمانهای غیردولتی»

آقای پاتروشف در جلسه به همتایان خود پیشنهاد کرده است که موضوع تبادل اطلاعات و تجربه در زمینه مقابله با فعالیت نهادهای جاسوسی کشورهای سوم را که به گفته وی «زیر نقاب سازمانهای دولتی و غیردولتی خارجی» صورت می گیرند، بررسی کنند. آنچه مسلم است این که جریان مذکور جز بهانه ای برای تقویت جایگاه رهبران این کشورها و تضعیف جامعه مدنی نبوده است.در تفاهمنامه ای که میان رهبران پیمان امنیتی دسته جمعی در شهر دوشنبه پایتخت تاجیکستان به امضا رسید توجه به تحکیم روابط این پیمان با سازمان همکاری های شانگهای در مسائل امنیتی، مبارزه با تروریسم، حمل و نقل غیر قانونی مواد مخدر و دیگر اشکال جنایت کاری بصورت واحد مورد توجه همه اعضا و در برنامه قرار گرفت. اما مسأله مهم این است که همکاری امنیتی میان کشور های عضو پیمان امنیت دسته جمعی و سازمان همکاری های شانگهای از حد معین بیرون نمی رود. «زیرا این کشور ها از نظر عقیده با یکدیگر تفاوت دارند و همین عامل مانع مهمی در گسترش همکاری میان آنها خواهد بود». البته تردید بسیار وجود دارد که کشور های عضو اتحادیه دولت های مشترک المنافع و سازمان همکاری های شانگهای بتوانند به تبادل واقعی امنیتی دست یابند، چرا که به دلیل وجود فساد عمیق در کشور های آسیای مرکزی از یک طرف و از سوی دیگر کوشش ورود اوکراین و گرجستان به پیمان ناتو احتمال دسترسی به اطلاعات مخفی کشور های پسا شوروی برای کشور های غربی افزایش می یابد.

● نگاهی به سرویس های مخفی روسیه

▪ سرویس اطلاعات جاسوسی خارجی روسیه (SVR):

این سرویس برخلاف سازمان جاسوسی روسیه (FSB) است که در داخل مرز های روسیه فعالیت می کند و مسائل امنیتی داخلی را تحت کنترل و نظارت دارد، بلکه در خارج از مرز های روسیه فعالیت دارد. در واقع وظیفه اصلی سرویس اطلاعات خارجی روسیه مبارزه با تروریسم و محافظت از منافع اقتصادی روسیه در خارج از مرز های آن است که جزو وظایف رسمی این سرویس ولی وظایف غیر رسمی این سازمان تحکیم قدرت سیاسی در داخل روسیه است. آنچه که مسلم است روسیه سابقه طولانی در امر جاسوسی دارد. تاریخ جاسوسی در این کشور به دوران حکومت تزار ها بر می گردد، با این حال بعد از سقوط اتحاد شوروی کا گ ب که یک سازمان جاسوسی قدرتمند با اختیارات نامحدود بود، با سازمان های کوچکتری با اختیارات بسیار محدود تقسیم شد، اما این محدودیت ها مدت زیادی طول نکشید و از زمانی که پوتین (یکی از اعضای سابق کا گ ب) قدرت را در روسیه به دست آورد، سرویس اطلاعات جاسوسی خارجی (SVR) توانست بسیاری از اختیارات و اقتدار سابق سازمان های جاسوسی را به دست آورد. در حال حاضر مقامات آمریکایی بر این باورند که میزان جاسوسی این سازمان ها در آمریکا به میزان فعالیت های جاسوسی آن در دوران جنگ سرد بازگشته است و مقامات آمریکایی بر این نکته اذعان دارند که سازمان های جاسوسی روسیه اگر امروز مهمتر از گذشته نباشند کمتر از آن نیستند و از اهمیت گذشته برخوردار هستند و حتی میزان فعالیت های جاسوسی روسیه کاهش نیافته است. بعد از آمریکا، انگلیس از فعالیت های جاسوسی روسیه نگران است و انگلیس هزینه ای برابر مبارزه با گروه القاعده صرف گروه های جاسوسی روسیه کرده است. در حال حاضر سازمان های جاسوسی در روسیه به یکی از قدرتمند ترین گروه های سیاسی در این کشور تبدیل یافته اند و این در حالی است که بسیاری از مأموران سابق کا گ ب بسیاری از پست های کلیدی کرملین را در اختیار خود گرفته اند، یک ضرب المثل قدیمی روسی است که می گوید «هیچ چیز مثل جاسوسی نیست».

● FSB چگونه سازمانی است ؟

اف اس بی حروف اختصاری سرویس امنیت فدرال یعنی پلیس مخفی روسیه است.به دنبال فروپاشی اتحاد شوروی در سال ۱۹۹۱ کا گ ب جای خود را به اف اس کی (سرویس ضدجاسوسی روسیه) داد. اف اس کی در سال ۱۹۹۵ مورد سازماندهی مجدد قرار گرفت و به اف اس بی تغییر نام داد. پلیس مخفی همواره بخشی از حیات روسیه بوده است.