آینده ای مبهم اما بیمه شده

بررسی پرونده اپراتور سوم

از همان زمانی که قرار بود اپراتور دوم تلفن همراه به میدان بیاید، تا حالا که چهار سال از عمر این اپراتور می گذرد و بیش از ۱۸ میلیون مشترک دارد، بارها و بارها وزیران دولت نهم و دهم و معاونان آنها از تریبون های مختلف اعلام کردند که بازار سیم کارت و تلفن همراه اشباع شده و آنهایی که تازه به این بازار می آیند شانسی برای پیروزی در این بازار رقابتی نخواهند داشت.

با همه این حرف ها به نظر می آید بازار اپراتوری تلفن همراه آن قدرها هم که مسوولان وزارتخانه ICT می گویند بی رونق نیست. این را از دعواهایی که بر سر به دست آوردن پروژه اپراتور سوم شکل گرفت به خوبی می شد مشاهده کرد.

با اینکه رقابت بر سر این اپراتور بیش از دو سال طول کشید، ولی آخر سر این پروژه به شرکت تامین تله کام یکی از شرکت های زیر مجموعه سازمان تامین اجتماعی رسید. شرکتی که گفته می شود جز معدود نهادهای غیر دولتی است که بیش از ۳۰ میلیون نفر به صورت مستقیم و غیر مستقیم با آن در ارتباط هستنند و برخی عقیده دارند از خود مخابرات هم ثروتمندتر است. ظاهرا هر چقدر هم آینده این اپراتور مبهم باشدریال برای این شرکت که خود بخشی از یک سازمان بیمه گر است فرقی ندارد.

در این گزارش روند واگذاری این اپراتور به شرکت تامین تله کام و همچنین برنامه های این اپراتور برای کسب سهمی از این بازار نیمه اشباع را مرور خواهیم کرد.

● اپراتور سوم از مزایده تا پیروزی

اردیبهشت ماه سال جاری بود که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در نخستین سال وزارتش، کار نیمه تمام سلیمانی وزیر پیشین را تمام کرده و بالاخره به همراه وزیر رفاه پای قرارداد واگذاری اپراتور سوم به شرکت تامین تله کام را امضا کرد. شرکت تامین تله کام بیش از دو سال قبل برنده مزایده ای شده بود که شرکت ها و کنسرسیوم های بزرگی همچون کنسرسیوم زین ایران (شامل صندوق بازنشستگی صدا و سیما، صندوق ذخیره فرهنگیان و شرکت زین)، کنسرسیوم عمران تل(شامل شرکت مبین ایران و شرکت عمان تل)، کنسرسیوم فن آوری موج (شامل شرکت فن آوری موج، سرمایه گذاری صبا و شرکت ایندوسل) و کنسرسیوم آبی–ایراتل(شامل شرکت پارس ایراتل، سرمایه گذاری ایرانیان و شرکت بهاراتیا) در آن حضور داشتند.

البته در آن زمان شرکت تامین تله کام به همراه شرکت اتصالات امارات در این مزایده حضور پیدا کرد اما وقتی قرار داد نهایی امضا شد، نامی از اتصالات در آن نبود. البته به دلایل نامعلومی مزایده باطل شد و بعد هم وزارتخانه و رگولاتوری برای دوری از تشریفات زمان بر تصمیم گرفتند دوباره پروانه را به تامین تله کام واگذار کنند، هر چند شنیده ها حاکی از آن است که رگولاتوری با این معامله و برنده آن موافق نبوده است.

نکته اصلی این است که در زمان برگزاری مزایده، ادغام شدن با یک شرکت خارجی جزو شروط مزایده بود، ولی بعدها ظاهرا شرایط عوض شد که شاید یکی از دلایل آن اعتراض شرکت های داخلی به نادیده گرفتن توان شان برای انجام دادن پروژه ها و البته مهم تر از آن بحث امنیت شبکه و مصالح ملی بود. با این حال اتصالات از پروژه کنار کشید و تامین تله کام برای حفظ شرایط تامین همه تجهیزات را خود به عهده گرفت.

البته این موضوع را نیز نمی توان انکار کرد که تامین تله کام و شریک تجاری اش، اتصالات، گوی سبقت را از شرکت ها و کنسریوم هایی ربوده بودند که کسی فکرش را نیز نمی کرد.

از میان این شرکت ها تامین تله کام به دلیل این که زیرمجموعه سازمان تامین اجتماعی بود، از سایر رقبا شناخته شده تر بود، ولی شرکت های دیگر هم آن چنان تاثیرگذار بودند که درست بعد از بازکردن پاکات مزایده و مشخص شدن برنده از قدرت لابی خود استفاده کنند و جلوی درز این خبر را بگیرند. چند روز بعد هم به ناگاه اعلام شد که کنسرسیوم زین برنده مزایده اپراتور سوم است.

با این حال مسوولان تامین تله کام نیز بیکار ننشستند. با توجه به این که اختلاف پیشنهاد آنها با نفر دوم مزایده بیش از ۳۰درصد بود (برنده مزایده کسی است که حداقل ۵ درصد از رقبایش بالاتر باشد)، اپراتور سوم را حق مسلم خود می دانستند و سعی در برطرف کردن موانع داشتند.

کشمکش ها تا جایی پیش رفت که نام تامین تله کام و اتصالات به کلی از این پروژه خط خورد. پروژه چندین ماه به کما رفت و نه مسوولان در این باره اطلاع رسانی کردند و نه رسانه ها علاقه ای به این موضوع نشان دادند. البته موضوع فروش شرکت مخابرات ایران و واگذاری آن نیز ماجرای اپراتور سوم را به حاشیه راند و زمانی موضوع دوباره مطرح شد که سلیمان پور، مدیرعامل شرکت اعتماد مبین، که توانسته بود سهام مدیریت مخابرات ایران را بخرد، به همراه همسرش در اثر گاز گرفتگی در منزل در گذشت.

از آنجا که شرکت اعتماد مبین در شرایط دشواری قرار داشت و این شرکت قرار بود ظرف یک هفته بعد از مرگ سلیمانی پور تکلیف اعضای هیات رییسه مخابرات خصوصی را مشخص کند، در نتیجه مظفر پوررنجبر، مدیرعامل شرکت تامین تله کام که خود یکی از اعضای هیات مدیره اعتماد مبین بود و تجربه حضور در هیات مدیره ایرانسل را نیز داشت، بر صندلی مدیرعاملی شرکت اعتماد مبین تکیه زد و از این سو ذبیح الله فیض آبادی بر جای او قرار گرفت. رفتن پوررنجبر به اعتماد مبین دوباره موضوع اپراتور سوم را زنده کرد، هر چند در نهایت شناسنامه اپراتور سوم به نام تامین تله کام صادر شد.

● اتصالات چه شد؟

برای خیلی ها این سوال پیش آمد که چرا اتصالات از پروژه کنار گذاشته شد و وقتی کنار رفت چه بر سر قراردادش آمد. اتصالات از همان اول با شک و تردید وارد این پروژه شده بود در نهایت هم خودش از پروژه کنار کشید. در واقع شرکت تامین تله کام که شریک تجاری خود را از دست داده بود، برای به دست آوردن پروژه این بار با شرکت های گسترش الکترونیک مبین و سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران تشکیل کنسرسیوم داد. این شرکت با همراهی دو شریک جدید اقدام به ارائه مبلغ ۳۰۰ میلیون یوروریی حق لایسنس اپراتور سوم کرد. البته با این که تامین تله کام حق لایسنس را نیز خریده بود، مدیران سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی با وجود رد نکردن موضوع اعطای پروانه به تامین تله کام، بر برنده نبودن تامین تله کام هم تاکید می کردند! در عین حال شرکت تامین تله کام اطلاعیه خود را مبنی بر جذب مشاور در پروژه اپراتور سوم منتشر کرد و این گونه اپراتور سوم با نام اتصالات شروع به کار کرد و بدون اتصالات به تامین تله کام سپرده شد.

● خواستگاه شرکت تامین تله کام از کجاست؟

شرکت ارتباطات تامین شمس نوین (تامین تله کام) در سال ۱۳۸۶ با سرمایه گذاری شرکت شمص تامین و با هدف ارائه خدمات و محصولات متنوع و با توجه به ظرفیت های بالقوه کشور و منطقه در حوزه فناوری های اطلاعات و ارتباطات تاسیس شد. در معرفی نامه این شرکت، از آن به عنوان تنها شرکت تخصصی در مجموعه شرکت های شستا یاد شده، در حالی که این شرکت یکی از ۱۶ شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی بوده و علاوه بر آن گروه شرکت های داتک و فن آو نیز به عنوان شرکت های تخصصی در حوزه فناوری اطلاعات و ارتباطات شناخته شده و طی سال های اخیر اقدام به ارائه خدمات اینترنت، تلفن اینترنت، وایمکس و حتی دیتاسنتر کرده اند. سرمایه شرکت تامین تله کام در ابتدای تاسیس هزار و ۲۰۰ میلیون ریال بوده است.

● شرکای جدید چه کسانی هستند؟

شرکت گسترش الکترونیک مبین وابسته به ستاد اجرایی فرمان امام است که پیش از آن به عنوان یکی از اعضای کنسرسیوم توسعه اعتماد مبین، سهام مدیریتی مخابرات را خرید. شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران (سهامی خاص) شامل گروه شرکت گسترش الکترونیک مبین ایران و شرکت های فرعی است که به صورت شرکت سهامی خاص طی ثبت شرکت ها به ثبت رسیده و صددرصد متعلق به گروه توسعه اقتصادی تدبیر است که در سال ۸۶ با سرمایه یک میلیون تومانی تاسیس شده است.

از جمله فعالیت های این شرکت دریافت مجوز سراسری وایمکس و انتقال آن به شرکت ارتباط مبین نت (سهامی خاص)، شرکت در مزایده اپراتور سوم، انجام مطالعات و تحقیقات در خصوص پروژه هایM-Payment،M-Banking و فیبر نوری و شرکت در مناقصات راه اندازی شبکه های روستایی شرکت مخابرات و برنده شدن در چهار استان و منعقد کردن قرارداد است. شرکت گسترش الکترونیک مبین با کادر مدیریتی خود توانسته یکی از شرکت های بزرگ کشور در زمینه مخابرات و ارتباطات باشد و همچنین نقش قابل توجهی در پروژه های فناوری اطلاعات و ارتباطات ایفا کند. به عبارتی فعالیت اصلی این شرکت در زمینه الکترونیک و تجهیزات مرتبط با آن است که براساس مصوبه مجمع شرکت در سال ۸۷، تمام اعضای هیات مدیره به نمایندگی از شرکت سرمایه گذاری تدبیر هستند که از زیرمجموعه های ستاد اجرایی فرمان امام (ره) انتخاب شده اند.

● سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران

سازمان گسترش و نوسازی نیز از همان زمان اعلام کنار گذاشتن اتصالات از پروانه اپراتور سوم، آمادگی خود را برای سرمایه گذاری در پروژه اعلام کرد که سرانجام توانست با به دست آوردن موافقت تامین تله کام پیشنهاد پرداخت ۲۰ درصد از مبلغ حق لایسنس و هزینه راه اندازی را مطرح کند. حتی این سازمان پس از ابطال معامله خواستار دریافت پروانه اپراتور سوم شده بود که به گفته مسوولان آن با مشارکت بخش خصوصی می توانست مسائل سرمایه گذاری را برطرف کند. براساس پیشنهادی که از سوی سازمان گسترش مطرح شد، این سازمان مکلف است ۲۰ درصد مبلغ حق لایسنس و سه هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان هزینه راه اندازی پروژه را تامین کند.

سازمان گسترش و نوسازی صنایع در اصل ۴۴ قانون، به عنوان سازمان توسعه ای شناخته شده که با مشارکت بخش خصوصی حداکثر ۴۹ درصد در صنایع پیشرفته و مناطق محروم سرمایه گذاری می کند. وظیفه این سازمان مشارکت با بخش خصوصی و کمک به این بخش برای سرمایه گذاری است که در نهایت نیز مدیریت به بخش خصوصی واگذار می شود. اگرچه سازمان گسترش به عنوان یک نهاد دولتی مطرح است، چرا که حاکمیت آن دولتی بوده و اعضای هیات مدیره و مدیرعامل آن از سوی دولت مشخص می شود.

● در این بازار اشباع شده چه می کند

یکی از مسایلی که درباره اپراتور سوم همواره مطرح بوده، این است که این اپراتور قرار است چه خدماتی ارائه دهد که دیگران ارائه نداده اند و چه زمان باید شروع به کار کند که به بازار اپراتور اول و دوم لطمه نزند. با توجه که مدیران این اپراتور نوپا چندان علاقه ای به رسانه ای شدن ندارند و حتی در آن دو سه سال بین شرکت درمزایده تا پیروزی شان هم ترجیح دادند بیشتر از آن که بر بال رسانه ها سوار شوند به قدرت لابی خود اتکا کنند، در نتیجه برنامه های شفافی هم ارائه نداده اند. البته نمی توان انکار کرد که موضوع اپراتوری این شرکت در ماجرای کنار گذاشتن علی ذبیحی، مدیرعامل سازمان تامین اجتماعی و آمدن رحمت الله حافظی گم شد.

حتی درباره مناقصات این اپراتور برای تامین تجهیزات خود نیز، جز این که مدیران دو شرکت چینی zte و هواوی برای حضور در این اپراتور ابراز علاقه کرده اند و یا این که یکی از این مدیران درنشست های خبری خود اعلام کرده بخش هایی از مناقصه ها پشت پرده انجام شده و برندگان آنها مشخص شده، خبر چندانی درز پیدا نکرده است. به هر حال از سخنان وزیر در مراسم امضای قرارداد واگذاری اپراتور سوم به تامین تله کام چنین بر می آید که این اپراتور از خیلی وقت پیش، حتی قبل از امضای قرارداد کارش را شروع کرده، تامین کنندگان تجهیزاتش را نیز انتخاب کرده و قرار است در دهه فجر ۸۹ سیم کارت هایش را روانه بازار کند.

به گفته تقی پور این سیم کارت ها از قابلیت های بیشتری نسبت به سیم کارت های موجود در کشور برخوردارند. او تاکید کرده که پروانه برای شرکت ارتباطات تامین شمس نوین و شرکایش صادر شده است.به گفته وی اپراتور سوم تلفن همراه کشور از فناوری نسل سه استفاده خواهد کرد و خدمات ارزش افزوده جدید با پهنای باند بالا برای تبادل دیتا و همینطور خدمات متنوع پرداخت الکترونیک، دولت الکترونیک و تجارت و بانکداری الکترونیک را عرضه خواهد کرد.

وی افزود: «از جمله مزایای شبکه نسل سوم تماس تصویری این سیم کارت ها است و با پهنای باند مورد نیاز آن می توان خدمات دولت الکترونیک مانند خدمات بانکی را از این سیم کارت ها دریافت کرد.»قرار است سیم کارت های نسل سوم تلفن همراه به صورت همزمان درتهران و کلانشهرها توزیع شود.اپراتور سوم تلفن همراه ایران می تواند تا ۱۷ میلیون مشترک شامل شش میلیون مشترک مکالمه و ۱۱ میلیون مشترک دیتا جذب کند. تقی پور در مورد قیمت سیم کارت های اوپراتور سوم نیز گفت: سقف قیمت سیم کارت های دائمی این اپراتور ۱۲۰هزار تومان در پروانه دیده شده و این اپراتور مجاز به ارائه سیم کارت های اعتباری است. گفته می شود اپراتور سوم در مدت ۱۵ سال مبلغی بالغ بر ۱۶ هزار میلیارد تومان برای کشور درآمدزایی خواهد داشت.

حق المتیاز صدور پروانه بهره برداری از سومین شبکه موبایل کشور ۴۰۱ میلیارد تومان، پیش بینی درآمد آن طی ۱۵ سال۶۷ هزار میلیارد تومان و میزان حق السهم پیشنهادی این اپراتور ۱۶ درصد از رقم طرح تجاری و ۶/۲۳ درصد قرارداد آن است. سیم کارت های اپراتور سوم با کد ۰۹۲ عرضه خواهد شد.در حال حاضر بیش از ۵۰ میلیون نفر در کشور از تلفن همراه استفاده می کنند.

نویسنده: فاطمه رشیدی