کرسی آزاداندیشی در سیما

نگاهی به برنامه «منطقه آزاد» در شبکه ۳

از چند سال قبل رهبر معظم انقلاب تاکیدات فراوانی بر موضوع راه‌اندازی کرسی‌های آزاداندیشی در دانشگاه‌ها داشته‌اند. اما به نظر می‌رسد در راستای عملیاتی شدن این مطالبه مهم، تحرک جدی از سوی تشکل‌های دانشجویی یا دانشگاه‌های مختلف کشور صورت نگرفت.

اما تلویزیون در این خصوص گام ویژه‌ای برداشته است. از حدود چند هفته پیش از انتخابات مجلس شورای اسلامی، رسانه ملی در اقدامی نوآورانه برنامه‌ای به نام «منطقه آزاد» راه‌اندازی کرد. برنامه‌ای که در آن تریبون در یک فضای کاملا آزاد و باز در محیط دانشگاه قرار می‌گیرد و هر دانشجو با هر سلیقه و طرز فکری به بیان دیدگاه‌های خود می‌پردازد.

این برنامه که همچنان از رسانه ملی پخش می‌شود تاکنون به دانشگاه‌های زیادی سفر کرده است و در استان‌های مختلف کشور در مناطق جغرافیایی گوناگون ضبط‌کننده نظرات و دیدگاه‌های بسیار متفاوت دانشجویان بوده و انحصار پایتخت در ارتباط با رسانه ملی و تریبون دادن به مرکز کشوری‌ها را شکسته است.

اما برنامه منطقه آزاد که از شبکه سه سیما پخش می‌شود به این دلیل که کاملا دانشجویی تهیه می‌شود و دیدگاه‌ها و اظهار نظرات هم به دور از هرگونه حب و بغض سیاسی یا حزبی است بسیار جذاب و دیدنی است، به طوری که معمولا هر بیننده‌ای علاقه‌مند می‌شود تا انتهای برنامه آن را دنبال می‌کند؛ برنامه‌ای که البته مختصر و کوتاه است.

روند برنامه منطقه آزاد به این شکل است که ابتدا موضوعات سخنان دانشجویان اکثرا آزاد و متنوع است، ولی با گذشت چند دقیقه از آغاز، مباحث با طرح مسائل اصلی‌تر در یک مسیر مشخص قرار می‌گیرد و حتی کم‌کم روی یک موضوع خاص متمرکز می‌شود و به یک مناظره خودجوش دانشجویی تبدیل شده و در آن کارشناس و مجری و گرداننده برنامه خود دانشجویان هستند و از این نظر واقعا بی‌نظیر است آن هم در مقابل دوربین‌های تلویزیونی.

یک نکته مهم دیگر در مورد منطقه آزاد وجود تضارب آراء و دیدگاه‌های متفاوت و گاهی مخالف دانشجویی است و به همین سبب در برنامه بسیاری از انتقادها یا شبهات اساسی و کلیدی رایج در بین دانشجویان مطرح می‌شود و به وسیله خود دانشجویان هم پاسخ داده می‌شود.

این برنامه را می‌توان یک نمونه خوب از کرسی‌های آزاداندیشی تلقی کرد و تبعات بسیار مثبتی که این برنامه در فضای دانشگاه‌ها و عموم جامعه دارد زیاد است.

تریبون منطقه آزاد در اختیار همه دانشجویان با سلیقه‌های متفاوت است و با وجود این امروز دیگر کسی نمی‌تواند مدعی شود در دانشگاه‌های ما تریبون‌ها انحصاری شده است و برخی از بیان نظرات خود محروم هستند. حداقل در حوزه رسانه ملی و سیمای جمهوری اسلامی ایران چنین نیست.

از سوی دیگر امروز برخی می‌گویند آزادی بیان در دانشگاه‌های ما نیست یا صدای مخالف شنیده نمی‌شود. اگر یک بار این برنامه را ببینید خواهد دید این‌گونه نیست و اتفاقا هر سلیقه‌ای و هر نظر و اندیشه‌ای در این برنامه گفته می‌شود البته با رعایت ضوابط و حدود اخلاقی و قانونی.

در ضمن این برنامه تاکنون توانسته است به نحو احسن فرهنگ مناظره و گفت‌و‌گو حتی در بالاترین سطوح اختلاف‌نظر و اختلاف سلیقه را در دانشگاه‌های ما جا بیندازد و رعایت ادب و احترام متقابل و نیز اصول حرفه‌ای مباحثه را جایگزین روحیه جنجال‌آفرینی و دعوا و غوغاسالاری کند که روزگاری به دلیل سوء‌استفاده جریانات مخرب و منحرف سیاسی، دانشجویان را اسباب‌بازی‌های خیمه شب بازی خود کرده بودند.

البته این برنامه یک ویژگی دیگر هم دارد و آن هم این است که عده‌ای از بدخواهان و دشمنان نظام دائم به دنبال این هستند که دانشگاه‌های ما را راکد و سرشار از رعب و وحشت و فضای امنیتی جلوه دهند تا به اهداف خود برسند و علیه نظام جوسازی‌هایی راه بیندازند، ولی وجود چنین برنامه‌ای در این فضای کاملا آزاد و بی‌محدودیت که با کمترین سانسور پخش می‌شود این ادعا را نقض می‌کند و فضای پرشور و نشاط و آزاد دانشگاه را به طور کاملا مستند و آشکار به تصویر می‌کشد.

ایوب توکلیان