سیطره همراهان هوشمند بر جهان معاصر

نقش فناوری های نوین در جهت دهی به سبک زندگی امروزی

جهان امروز در وابستگی روزافزون عرصه‌های مختلف آن به فناوری‌های نوین اطلاعاتی و ارتباطی مشخص می‌شود به‌نحوی که حتی انجام ساده‌ترین کارهای روزمره بدون استفاده از آنها به‌سختی انجام می‌گیرد. فناوری‌های جدید با سرعت غیرقابل‌تصوری در سال‌های اخیر بخش‌های مختلف زندگی ما را تحت‌تاثیر خود قرار داده‌اند. این تاثیرات با اختراع تلفن‌های همراه هوشمند به اوج خود رسیده است؛ همراهان هوشمندی که توانسته‌اند رویاهای انسان را در ارتباط دیداری و شنیداری دوسویه با یکدیگر تحقق بخشند، درست مانند رویای پرواز انسان‌ها در آسمان یا دیدن تصاویر انسان‌ها بر صفحه تلویزیون که پیش از این تحقق یافته بود.

قابلیت‌های فراوان تلفن‌های همراه هوشمند باعث شده است که اشخاص و موسسات بتوانند از آنها به‌عنوان کامپیوتر، در ارتباطات اینترنتی استفاده کنند. پیشرفت‌های روزافزون تولید گوشی‌های هوشمند و کاهش قیمت آنها باعث شده است این گوشی‌ها هرچه بیشتر در اختیار اشخاص قرار گیرند. این امر با توجه به ماهیت ویژه ‌ساختاری تلفن‌های همراه هوشمند چالش‌های جدید امنیتی در حفظ اطلاعات اسناد و مدارک ردوبدل‌شده برای سازمان‌ها و موسسات به‌وجود آورده است. این گوشی‌ها در مدت کوتاهی توانسته‌اند تفوق و برتری خود را نسبت به گوشی‌های دیگر نشان دهند. به‌طوری که می‌توان گفت تعداد کسانی که از آنها استفاده می‌کنند در حال پیشی‌گرفتن از تعداد افرادی است که از گوشی‌های نسل قدیم تلفن‌های همراه استفاده می‌کنند.

تلفن‌های همراه هوشمند به‌مثابه کامپیوترهای جیبی هستند که از توانایی و عملکرد کامپیوترهای رومیزی برخوردارند و چون دفتر کار کوچکی ذخیره‌سازی، پیمایش، ویرایش و دستور چاپ اسناد الکترونیک را انجام می‌دهند. آنها صفحه‌نمایش لمسی دارند، هرچند ظاهرا برای تماس‌های تلفنی طراحی شده‌اند، اما قابلیت‌های بی‌شماری مانند چندمنظوره‌بودن، پردازش، ذخیره و انتقال آسان و لمسی اطلاعات، ارتباط دایمی با اینترنت، معلوم‌بودن موقعیت کاربر از طریق جی‌پی‌اس و... آنها را به یک دستیار دیجیتال تبدیل کرده است. خدمات انتقال پیام‌های چندرسانه‌ای، امکاناتی را برای کاربران فراهم می‌کند که آنها می‌توانند موضوعات و پیام‌های مختلفی را بدون وقفه و پی‌درپی ارسال یا دریافت کنند. این نوع خدمات (ام‌ام‌اس) همچنین کاربران را قادر می‌کند پیام‌های متنوع پست الکترونیکی خود را برای دیگران ارسال کنند. آنچه در ادامه می‌آید، برخی از مزیت‌های گوشی‌های هوشمند و کاربردی‌ترین آنها در روابط و مناسبات اجتماعی را به اختصار توضیح می‌دهد.

● حریم خصوصی افراد

با گسترش استفاده از تلفن‌های همراه هوشمند در سراسر جهان، مطالعه و تحقیق درباره موضوع حفظ حریم خصوصی کاربران، این پدیده ارتباطی منحصربه‌فرد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شده است زیرا اندازه کوچک صفحه نمایشگر، قابلیت جابه‌جایی و ارتباطی فارغ از محدودیت‌های زمان و مکان و نیز انتخاب مخاطبان خاص از سوی کاربران، چالش‌های جدیدی را در عرصه استفاده از این گوشی‌ها به‌وجود آورده است. به‌عنوان مثال می‌توان گفت مقدار زیادی از اطلاعات شخصی و خصوصی افراد مانند اطلاعات تماس با دوستان، عکس‌های خانوادگی، سابقه مرور در سایت‌های اینترنتی و... در گوشی‌های هوشمندی که به وسیله افراد در نقاط مختلف حمل می‌شود، وجود دارد. مضافا اینکه در معرض انواع و اقسام نرم‌افزارهای مخرب جاسوسی نیز هستند که این موارد، چالش‌های مهمی را در عرصه استفاده از گوشی‌های هوشمند به وجود آورده است. استفاده کاربران تلفن‌های همراه هوشمند از برنامه‌های نرم‌افزاری مختلف و ترکیب اطلاعات گوناگون به ایجاد اشکال جدیدی از این اطلاعات منجر شده است که این امر خود می‌تواند خطرات جدیدی را در حفظ حریم خصوصی افراد ایجاد کند. چالش دیگر این گوشی‌ها، اندازه کوچک صفحه‌نمایش آنهاست که ایجاد ارتباط موثر در به‌کارگیری شیوه‌های موثر حفظ حریم خصوصی را با دشواری مواجه می‌کند.

نتایج تحقیقات جدید نشان می‌دهد تهدیدهای گوشی‌های هوشمند متنوع، پیچیده و زیرکانه است زیرا از یک‌طرف کیفیت این گوشی‌ها مدام در حال افزایش است از طرف دیگر، قیمت آنها در حال کاهش است. مضافا اینکه کاربری آنها روزبه‌روز آسان‌تر می‌شود. با این حال هنوز تصور چنین خطرات بالقوه برای کاربران گوشی‌های هوشمند قابل‌تصور نیست. کاربران هنوز بر این باور هستند که گوشی‌های هوشمند فقط برای تماس‌های تلفنی، خواندن پاسخ‌های متنی، پاسخ به ایمیل‌ها و تنظیم ملاقات کاری ساخته شده است، اما واقعیت این است که قابلیت‌های گوشی‌های هوشمند بیشتر از حد تصور کاربران است. موارد شرح‌داده‌شده نگرانی‌هایی را در مورد تجاوز به حریم خصوصی افراد، در سراسر جهان به وجود آورده است.

اخیرا توافقنامه‌ای بین دادستان کل کالیفرنیا و شرکت‌های بزرگ نرم‌افزاری دنیا (آمازون، اپل، اچ‌پی، مایکروسافت و فیس‌بوک) با هدف حمایت از برنامه‌های حفظ حریم خصوصی افراد منعقد شد. این شرکت‌ها مطابق چارچوب‌های پذیرفته‌شده توافق راهبردی با دادستانی کل کالیفرنیا ملزم شدند که نرم‌افزارهایی را برای بهبود برنامه‌های حمایت از حریم خصوصی افراد در محیط‌های تلفن همراه طراحی کنند، این اصول که شامل سیاست‌های کلی حفظ حریم خصوصی است در دسترس کاربران قرار می‌گیرد تا قبل از دانلودکردن برنامه نرم‌افزاری خاصی از آن آگاهی یابند.

سیروس تقی‌پور

کارشناس‌ارشد حقوق خصوصی و مدرس دانشگاه