ارزیابی بازده دارایی های تقویم شده بر اساس تعدیل تورمی و تسعیر نرخ ارز مطالعه موردی شركت ایران خودرو

ارقامی كه در صورتهای مالی درج میشوند معمولاً به گذشته و چه بسا گذشتهٔ دور مربوط میشوند و به اصطلاح جنبهٔ تاریخی دارند این عامل اثری نامطلوب بر تجزیه و تحلیل صورتهای مالی میگذارد

در این مقاله به منظور به دست آوردن شاخصی برای اندازه گیری توان رقابتی و ارزیابی بهره وری شركت ایران خودرو، نسبت بازده دارایی های تقویم شده براساس تعدیل تورمی و تسعیر نرخ ارز مورد ارزیابی قرار گرفته است. محققان ضمن محاسبهٔ بازده دارایی های ثابت مولد به ارزش جاری (در سه حالت مختلف) و در نهایت به تجزیه و تحلیل شكاف بین بازده دارایی های ثابت مولد به ارزشهای تاریخی و شاخص محاسبه شده پرداخته اند. همچنین در این پژوهش مقایسهٔ نرخ بازده دارایی های شركت ایران خودرو با شركتهای خودروساز بینالمللی بررسی شده است و در پایان علاوه بر تحلیلهای مختلف روند بازده با متغیرهای اثرگذار، راهكارهایی به شركتهای خودروساز و شركت ایران خودرو ارایه شده است.

● تعریف مسئلهٔ تحقیق

ارقامی كه در صورتهای مالی درج میشوند معمولاً به گذشته و چه بسا گذشتهٔ دور مربوط میشوند و به اصطلاح جنبهٔ تاریخی دارند. این عامل اثری نامطلوب بر تجزیه و تحلیل صورتهای مالی میگذارد. به طور مثال در نسبتهای سودآوری وقتی بازده دارایی را محاسبه می كنیم سود را با جمع دارایی می سنجیم. سود هر چند مربوط به گذشته میشود ولی معمولاً چند ماهی بیشتر از تحصیل آن نمیگذرد و از لحاظ مبنا با قیمتهای روز معمولاً تفاوت فاحشی ندارد، در حالی كه اقلام عمدهٔ دارایی ثابت از گذشتهٔ دورتر و قدرت خرید خیلی بیشتر حكایت میكنند. بنابراین مسئله ای كه در محاسبهٔ نسبت بازده دارایی ها باید به آن توجه داشته باشیم این است كه صورت كسر، ریال به قدرت خرید نزدیك به زمان حاضر (به استثنای هزینهٔ استهلاك) در حالی كه مخرج كسر، ریال به قدرت خرید مثلاً بیست سال درج شده است و طبعاً حاصل نسبت همیشه بیشتر از واقع نشان داده میشود.

از طرف دیگر تصمیم گیری درست توسط گروه های مختلف ذینفعان در سطح بنگاههای اقتصادی مستلزم وجود اطلاعات مالی صحیح، شفاف و قابل مقایسه است. وجود اطلاعات گمراه كننده باعث تصمیم گیریهای اقتصادی نامطلوب و تخریب بازارهای سرمایه و ... میشود. بنابراین وجود اطلاعات معتبر، مربوط و قابل فهم یكی از ابزارهای اصلی توسعهٔ اقتصادی كشورهاست. یكی از عواملی كه باعث میشود اطلاعات صورتهای مالی گمراه كننده شود، بحث انعكاس داراییهای ثابت به ارزشهای تاریخی است. با گذشت زمان به علت تغییر در سطح عمومی قیمتها و كاهش مستمر ارزش پول، قابلیت مقایسهٔ اقلام مندرج در صورتهای مالی غیر عملی شده است. به منظور محاسبهٔ ارزیابی صحیح نرخ بازده دارایی های ثابت مولد در شركت ایران خودرو، اولاً با توجه به حدود ۴۰ سال فعالیت شركت در عرصهٔ تولید خودرو، ثانیاً شرایط تورمی كه در طول حیات شركت در اقتصاد كشور وجود داشته است و ثانیاً تغییرات قابل توجه نرخ ارز در طول سالهای فعالیت شركت طی این پژوهش به ارزیابی نرخ بازده دارایی های ثابت مولد كه براساس تعدیل تورمی و تسعیر نرخ ارز تقویم شده اند پرداخته شده است.

موضوع اصلی پژوهش ارزیابی نسبت بازده دارای یهای ثابت مولد (به ارزشهای جاری) در ایران خودرو بهمنظور بهدست آوردن شاخصی برای اندازه گیری توان رقابتی و ارزیابی بهره وری این شركت است. انگیزهٔ پرداختن به موضوع پژوهش به دست آوردن ابزاری است كه بهتر بتوان بازده دارایی های ثابت مولد به قیمتهای جاری شركت ایران خودرو را بررسی و همینطور با شناخت دقیق نسبت بازده داراییهای تقویم شده (تسعیر شده) بهتر میتوان در مورد كارآمدی و توان رقابتی شركتها اظهار نظر كرد و در نهایت میتوان شاخصی برای مقایسهٔ توان رقابتی شركت ایران خودرو با شركتهای خودروساز جهانی به دست آورد.

● اهداف تحقیق

هدف كلی تحقیق به دست آوردن شاخصی برای اندازه گیری توان رقابتی و ارزیابی بهره وری شركت ایران خودرو است. محققان در این پژوهش نسبت واقعی بازده داراییهای ثابت مولد پس از تعدیل تورمی و تسعیر نرخ ارز را مورد ارزیابی قرار دادند. برای این منظور بررسی این نسبت در شركت ایران خودرو با توجه به اهمیت آن مد نظر بوده و اهداف زیر به عنوان رئوس اصلی اهداف تحقیق انتخاب شده است.

● محاسبهٔ واقعی نسبتهای بازده داراییهای ثابت

محاسبهٔ روند بازدهی از طریق مقایسهٔ چند سالهٔ نسبت بازده دارایی ها در شركت ایران خودرو

ارزیابی بازدهی سرمایه در شركت ایران خودرو در سالهای گذشته مقایسهٔ نسبتهای محاسبه شده با برخی شركتهای خودروساز بین المللی مشابه

● روش شناسی تحقیق

تحقیق حاضر در بخش مباحث نظری از طریق مطالعات كتابخانه ای و با بهره گیری از پایگاههای اطلاعاتی اینترنتی و در بخش عملی و محاسباتی از روش پیمایشی بهصورت نظرخواهی كارشناسی از صاحبنظران صورت پذیرفته است. بنابراین با توجه به موضوع و هدف پژوهش از دو ابزار بررسی اسناد و مدارك و مصاحبه با صاحبنظران استفاده شده است. به منظور پاسخگویی به اهداف تحقیق لازم بود از نظرات كارشناسی صاحبنظران برای طراحی روش كار به گونه ای استفاده شود كه دقت كار محاسباتی این پژوهش مورد تأیید آنها قرار گیرد.قلمرو موضوعی پژوهش در محدودهٔ حسابداری تورمی است. محدودهٔ زمانی این تحقیق از سال ۷۳ (سال آغاز برنامهٔ ۷ ساله) تا سال ۸۰ در نظر گرفته شده و همینطور محدودهٔ مكانی آن صرفاً شركت ایران خودرو بدون در نظر گرفتن زیرمجموعه های آن است. در این پژوهش از نرم افزار Excel به منظور انجام محاسبات، طراحی جدولها و رسم نمودارها استفاده شده است. اسناد و مداركی كه در این پژوهش در مبحث محاسبات مبنای كار قرار گرفته صورتهای مالی شركت است.

● محاسبات و یافته های تحقیق

به منظور محاسبهٔ روند نسبت بازده داراییهای ثابت مولد (به ارزشهای جاری) ایران خودرو در محدودهٔ زمانی ۸۰ ـ ۱۳۷۳، ابتدا براساس تعدیلات تورمی و تسعیر نرخ ارز، ارزشهای جاری داراییهای ثابت مولد شركت از دارایی های ثابت مولد (به ارزشهای تاریخی) به دست آمده و سپس برای محاسبهٔ بازده دارایی ها (به ارزشهای جاری) سه حالت مختلف برای محاسبهٔ آن تعریف شده است.

▪ محاسبات در این پژوهش در دو مرحله انجام شده است :

۱) محاسبهٔ ارزش جاری داراییهای ثابت مولد

۲) محاسبهٔ بازده داراییهای ثابت مولد به ارزشهای جاری و در سه حالت مختلف

۱) مرحلهٔ اول : محاسبهٔ ارزش جاری داراییهای ثابت مولد

به منظور محاسبهٔ ارزش جاری دارایی های ثابت مولد ابتدا به استخراج اطلاعات زیر پرداخته شده است :

▪ صورت ریز اضافات داراییهای ثابت مولد در ۸ سرفصل به صورت ماهانه (براساس اهم رویه های مالی شركت) و در سطح معین از ادارهٔ حسابداری اموال بر مبنای ارزش تاریخی دریافت شده است.

▪ شاخص بهای تولید كننده در ایران براساس ۸ سرفصل دارایی های ثابت شركت (برمبنای سال پایهٔ ۱۳۷۶ و از گزارش بانك مركزی) برای سالهای ۸۰ ـ ۱۳۷۲ اخذ شده است. از طرف دیگر اضافات داراییهای ثابت مولد خریداری شده از منابع داخلی به صورت ریالی به كمك شاخصهای تورمی به ارزشهای جاری تعدیل شده اند. اضافات داراییهای ثابت مولد خریداری شده از منابع خارجی به صورت ارزی با كمك نرخهای روز ارز به ارزشهای جاری تسعیر شده اند. پس از استخراج اطلاعات مورد نیاز و طبقه بندی آنها نسبت به انجام محاسبات قیمت تمام شدهٔ تاریخی داراییهای ثابت مولد (ارزی ـ ریالی) و ارزش دفتری تاریخی و جاری داراییهای ثابت بهشرح زیر اقدام شده است.

الف) محاسبهٔ قیمت تمام شدهٔ تاریخی داراییهای ثابت مولد

۱) قیمت تمام شدهٔ تاریخی ارزی دارایی هاكه از محاسبهٔ مقدار در نرخ ارز مصرفی جهت خرید داراییها به دست آمده است

۲) قیمت تمام شدهٔ تاریخی ریالی دارایی هاكه حاصل مجموع قیمت تمام شدهٔ خریدهای داخلی داراییها و هزینه های ریالی خرید خارجی (از قبیل هزینه های گمركی و بانكی و حمل و ...) است. همچنین قیمت تمام شدهٔ خریدهای داخلی داراییها نیز، از كسر هزینه های ریالی خریدهای خارجی از قیمت تمام شدهٔ خریدهای داخلی و خارجی داراییهای حاصل شده است. بدین ترتیب در این مرحله قیمت تمام شدهٔ اضافات داراییهای ثابت مولد خریداری شده از منابع داخلی به صورت ریالی از دارایی های تأمین شده از منابع خارجی به صورت ارزی تفكیك شده است.

ب) محاسبهٔ قیمت تمام شدهٔ جاری داراییهای ثابت مولد

۱) قیمت تمام شدهٔ جاری ریالی دارایی هابه منظور محاسبهٔ قیمت تمام شدهٔ جاری دارایی ها اضافات هر سرفصل (از فروردین تا اسفند هر سال) با اعمال نسبت شاخص تورمی آن سرفصل در اسفند ماه به شاخص تورمی ماهی كه دارایی خریداری شده، به ارزشهای تورمی اسفند ماه هر سال تقویم شده است. لازم به ذكر است كه این عمل به صورت ماهانه از ۱۳۷۳ الی ۱۳۸۰ اعمال شده است.

۲) قیمت تمام شدهٔ جاری ارزی داراییهابا توجه به نوع ارز و نرخ روز آن ارز در پایان هر سال اقلام خرید خارجی ماهانهٔ دارایی های ثابت مولد به نرخ روز پایان هر سال تسعیر و از سال بعد به نرخهای روز ارز در پایان آن سال تا سال ۱۳۸۰ تسعیر شده است. لازم به ذكر است كه این عمل در مورد كلیهٔ سالها و كلیهٔ سرفصلهای داراییهای ثابت انجام شده است.

ج) محاسبهٔ ارزش دفتری تاریخی و جاری داراییهای ثابت

به منظور محاسبهٔ ارزش دفتری تاریخی و جاری داراییهای ثابت مولد از قیمت تمام شدهٔ تاریخی و جاری مراحل زیر انجام شده است :

ـ نسبت استهلاك انباشته به قیمت تمام شده در دو حالت تاریخی و جاری محاسبه شده است·

ـ ارزش تاریخی و سپس ارزش جاری داراییهای قبل از سال ۷۳ محاسبه شده است·

ـ قیمت تمام شدهٔ سرمایه گذاری در شركت ساپكو در محاسبات منظور شده است

ارزش جاری زمینهای مولد براساس نظر كارشناسی و با توجه به نرخهای مصوب شهرك های صنعتی اطراف تهران محاسبه شده است. در نهایت با اعمال نسبت استهلاك به قیمت تمام شدهٔ داراییهای جاری و تاریخی از سال ۷۲ الی ۸۰، ارزش دفتری داراییهای ثابت مولد به دست آمده است.

▪ نتیجهٔ این محاسبات :

ـ استخراج ارزش دفتری جاری كل دارایی های ثابت مولد از مجموع كل ارزش دفتری جاری دارایی ها از سال ۷۲ تا ۸۰ بهعلاوهٔ ارزش جاری زمینهای مولد بهعلاوهٔ سرمایه گذاری در شركت ساپكو.

ـ استخراج ارزش دفتری تاریخی كل داراییهای ثابت مولد از مجموع كل ارزش دفتری تاریخی دارایی ها از سال ۷۲ تا ۸۰ به علاوهٔ ارزش تاریخی زمین مولد به علاوهٔ سرمایه گذاری در شركت ساپكو.

استاد راهنما :

فرناز گلبابائی, محمد نیكفر

نویسنده:

مرتضی ایمانی راد

مرجعها

۱. موسیچ، آ. ان، حسابداری میانه (۱)، ترجمهٔ منوچهری، منوچهر، اطیابی، سید محسن، نشریه ترمه، ۱۳۷۸.۲. ملكآرایی، نظامالدین، حسابداری اموال، ماشین آلات و تجهیزات، انتشارات مركز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی، چاپ هفتم، ۱۳۷۹.۳. سلیمیانی، امینی، اشرفی، یكسانسازی نرخ ارز ـ بیمها و امیدها، ماهنامهٔ پیام ایران خودرو، دفتر مطالعات اقتصادی، زمستان ۱۳۸۰.۴. گزارش مشروح تجدید نظر شاخص بهای تولید كننده در ایران بر مبنای سال پایه ۱۳۷۶، بانك مركزی جمهوری اسلامی ایران، مدیریت كل آمارهای اقتصادی اداره تحقیقات و مطالعات آماری، اردیبهشت ماه ۱۳۸۰.۵. شباهنگ، رضا، حسابداری مالی، مركز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی، شماره ۸۱، اردیبهشت ۱۳۶۸، جلد دوم.۶. رهنمودهای حسابداری، كمیته تدوین رهنمودهای ارزش داراییها بر مبنای روز ملاك عمل باشد، از این رو لازم است داراییهای ثابت در اختیار قسمتهای مختلف بر مبانی ارزشهای روز و به تفكیك حداقل اقلام عمده در اختیار مدیر هر قسمت قرار بگیرد. حسابداری، نشریه ۱۲۲، سازمان حسابرسی، چاپ اول، اسفند ۱۳۷۷.۷. رئیس دانا، فریبرز، قبادی فرخ، پول و تورم، انتشارات پیشرو تهران، ۱۳۶۸.۸. بختیاری، پرویز، حسابداری داراییها (حسابداری میانه)، سازمان مدیریت صنعتی، ۱۳۷۷.۹. بختیاری، پرویز، حسابداری و مدیریت مالی برای مدیران، سازمان مدیریت صنعتی، ۱۳۷۸.۱۰. اكبری، علی مدد، حسابداری استهلاك، انتشارات مركز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی، ۱۳۷۱.۱۱. میلر، مارتینای، راهنمای به كارگیری اصول پذیرفته شده حسابداری، ترجمهٔ رضا شباهنگ، سازمان حسابرسی، اسفند ۱۳۷۱.۱۲. اریكسون، اینگمار، مدیریت بهره وری سرمایه ( هدفگذاری، برنامهریزی، هدایت جریان سرمایه)، ترجمهٔ طرح مطالعهٔ بهره وری در صنعت (وزارتصنایع).۱۳. دستگیر، محسن، حسابداری تورمی، نشر علوم دانشگاهی، خوزستان، ۱۳۷۲.۱۴. كتابی، احمد، تورم، ماهیت، علل، آثار و راههای مقابله با آن، انتشارات اقبال، ۱۳۶۷.۱۵. تیموری، حبیباله، حسابداری تغییر قیمتها، انتشارات سازمان حسابرسی، ۱۳۷۳.۱۶. سجادی نژاد، حسن، اكبری، فضلا... ، فرهنگ اصطلاحات حسابداری (انگلیسی ـ فارسی)، مركز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی، سازمان حسابرسی، نشریه ۱۱۱، ۱۳۷۶.۱۷. آشنایی با تعاریف و اصطلاحات بازرگانی ـ اقتصادی، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی ، جلد اول.۱۸. معین، محمد، فرهنگ فارسی، انتشارات امیركبیر، چاپ هفتم، جلد اول.۱۹. عمید، حسن، فرهنگ فارسی عمید، انتشارات امیركبیر، جلد اول.۲۰. مصطفی علی مدد، گزارش سخنرای سمینار حسابداری و گزارشگری مالی در شرایط تورمی، تهران هتل لاله ۲۳ و ۲۴ خرداد ماه ۱۳۷۴.۲۱. جهان خانی، علی و پارسائیان، علی، مدیریت سرمایهگذاری و ارزیابی اوراق بهادار، انتشارات دانشكدهٔ مدیریت دانشگاه تهران ۱۳۷۶.۲۲. دكتر اكبری، فضل ا... ، تجزیه و تحلیل صورتهای مالی، نشریهٔ ۶۹، مركز تحقیقات حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی، چاپ دوم، ۱۳۷۱۲۳. طبیبیان، محمد، اقتصاد كلان ـ اصول نظری و كاربرد آن، سازمان برنامه و بودجه، مركز مدارك اقتصادی، اجتماعی، تهران، سال ۱۳۶۵.۲۴. منجزی، پیروز، بررسی ضرورت استقرار سیستم جامع حسابداری كنترل اموال، ماشین آلات و تجهیزات (در شركت ملی نفت ایران)، كارشناسی ارشد حسابداری، استاد راهنما : آقایان محمد حسن سعادتیان و دكتر فرقاندوست، دانشگاه آزاد، ۱۳۷۸.۲۵. مشهوری، سید محمدرضا، بررسی تحلیلی اعتبار ا عمال سیاستهای بورس در رابطه با افزایش سرمایه شركتهای پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران، كارشناسی ارشد حسابداری، استاد راهنما : آقای دكتر ایرج نوروش، دانشكده حسابداری و مدیریت، دانشگاه آزاد مشهد، ۱۳۷۷.۲۶. عسگریان نامقی، هاله، بررسی آثار صورتهای مالی تعدیل شدهٔ شركتها (منتخب سازمان بورس اوراق بهادار تهران) بر قیمتگذاری سهام آنها، كارشناسی ارشد حسابداری، استاد راهنما : آقایان دكتر محمدعلی اكباتانی و دكتر پرویز مشیرزاده مویدی، ۱۳۷۳.۲۷. كیانی، حمیدرضا، حسابداری تغییر قیمتها و لزوم تهیه صورتهای مالی براساس قیمتهای تاریخ ترازنامه، كارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد.۲۸. خراسانی، ابوطالب، ضرورت گزارشگری مالی تورمی در ایران، كارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد.۲۹. نظری، ابوالفضل، بررسی عوامل مؤثر بر قیمت سهام شركتهای خودروسازی پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران (۱۳۷۸ الی ۱۳۷۴)، كارشناسی ارشد حسابداری، دانشگاه آزاد، ۱۳۷۸.۳۰. انوری رستمی، بررسی تورم در ایران، پایاننامه كارشناسی ارشد، دانشكده علوم اداری دانشگاه تهران.۳۱. عامری، مجید، تعدیل صورتهای مالی بر مبنای شاخص قیمتها و اثرات آن بر رفتار استفاده كنندگان از اطلاعات حسابداری در ایران، پایاننامه تحصیلی، دانشكده مدیریت، دانشگاه تهران، ۱۳۷۶.۳۲. پورآذرسا، هاشم، بررسی وضعیت روش حسابداری تسعیر داراییها و بدهیهای ارزی و تشخیص سود و زیان ناشی اآن در شركتهای صنعتی ـ تجاری ایران (شركتهای تحت پوشش سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران)، پایاننامه كارشناسی ارشد (حسابداری)، دانشگاه تهران، ۱۳۷۴.۳۳. بهرامفر، تقی، تجدید ارزیابی داراییهای ثابت در دوران تورم و اثرهای آن بر نتایج عملیات و وضعیت مالی شركتها، پایاننامه دكتری (حسابداری)، دانشگاه تهران، ۱۳۷۳.۳۴. سیدان، كامبیز، اثر افزایش نرخ ارز در بازار آزاد بر تورم، پایاننامه كارشناسی ارشد رشته اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۷۴.۳۵. تجدید ارزیابی دارایی واحدهای دولتی یا سیاست یك طرفه! ، مجله بورس شماره ۳۱، تیرماه ۱۳۸۱.۳۶. آقایان عمادزاده، غفاریان، كیانی، مرتضایی، زنجیرهٔ استراتژیك داراییها، مجله مدیرساز، شماره ۹ پاییز ۱۳۸۰.۳۷. نظری، ابوالفضل، تجدید ارزیابی داراییها و مشكلات عملی در اجرا، مجله بورس شماره ۳۳، آبان ۱۳۸۱.۳۸. حسین نژاد طبسی، سودابه، مقایسه بهای تاریخی، بهای جاری و ارزشهای خروجی، مجله بررسیهای حسابداری شمارههای ۱۰ و ۱۱، دانشكده مدیریت دانشگاه تهران، ۱۳۷۴.۳۹. عرب مازار یزدی، محمد، حسابداری تورمی و تأثیر آن در تصمیمگیری اقتصادی، مجلهٔ بررسیهای اقتصادی، شماره ۱، دانشكده مدیریت دانشگاه تهران، ۱۳۷۱.۴۰. نحوه استفاده و كنترل داراییهای ثابت، مجله حسابداری ـ شماره ۸.

منابع خارجی

۱. Financial Review, Price Waterhouse Coopers Global Automotive. (OEM)۲. Eldon. Hendrikson, Accounting Theory, (Richard D . Irwin, Inc. ۱۹۸۲), P. ۲۱۰.۳. Eldon - Hendrikson Irwin - ۱۹۸۸ - P : ۲۶ - ۲۹۴. MOSICH, A. N. Intermediate Accounting. MC Graw - Hill, Revised Sixth Edition,۱۹۸۹, P : ۵۴۹ - ۵۵۰.۵. Standards (۱۹۹۹). Committee, International Accounting - International Accounting Standards.۶. Ahmed Riahi Belkoui, Accounting theory , ۱۹۹۳ "(P : ۲۷۰ - ۲۷۳ & ۳۳۴ - ۳۳۵).

سایتهای اینترنتی ·

اطلاعات نشریات كشورhttp://www.magiran.com/paperlist.asp

· مركز اطلاعات و مدارك علمی ایرانhttp://www ۴.irandoc.ac.ir ·

سایتهای خودرو سازان (در مبحث مقایسه با شركتهای خودروساز جهانی استفاده شده است.)www.daimelerchrysler.com

www.volksvagen.com

www.kiamotors.com

www.hyundai.com

www.proton.com

www.ikco.com

www.volvo.com

www.qm.com

www.ford.com

www.daihatsu.com

---