اسکناس هایی که خرج دماغ می شــود

اقتصاد جراحی زیبایی

براساس آمار انجمن جراحی زیبایی پلاستیک آمریکا، جراحی زیبایی در حال افزایش است. در سال ۱۹۹۷، تقریبا ۰۹/۲ میلیون پرونده جراحی و غیرجراحی زیبایی وجود داشت. در سال ۲۰۰۵، این تعداد به ۴۲/۱۱ میلیون پرونده افزایش یافته بود.

اگر تنها پرونده‌های جراحی زیبایی را در نظر بگیریم، تعداد آنها در سال ۱۹۹۷ برابر بود با ۹۹۶,۹۷۲ که به ۱/۲ میلیون در سال ۲۰۰۵ افزایش یافت. در سال ۲۰۰۶، پنج پرونده جراحی زیبایی که بالاترین تعداد را داشته‌اند به ترتیب مربوط به برداشت چربی چاقی(۱)، جراحی پلک چشم(۲)، جراحی پیوندی بینی(۳) و لاغری شکم (۴) بوده‌اند. ده پرونده غیرجراحی هم مربوط بوده به تزریق بوتاکس (۵).

بازار جراحی و غیرجراحی زیبایی هم چند سالی است که در ایران رونق گرفته و به سیر صعودی خود ادامه می‌دهد. جراحی زیبایی بینی و تزریق بوتاکس شاید در ایران در صدر جراحی‌ها و غیرجراحی‌های زیبایی قرار داشته باشند. اما سوال این است که چرا افراد اقدام به پرداخت پول برای جراحی زیبایی می‌کنند؟ به عبارت دیگر چرا آدم‌ها خدمات پزشک متخصص جراح زیبایی را خریداری می‌کنند؟

اول، جراحی زیبایی به افراد مطلوبیت می‌دهد، بنابراین برای آن اشخاص، این کار خوب است. (آیا جراحی زیبایی می‌تواند بد هم باشد؟ بله، ممکن است بد هم باشد اگر جراحی آن‌گونه که فرد می‌خواهد پیش نرود.) مردم هرچیز خوب را دوست دارند و سعی می‌کنند تا از آن منتفع شوند.

از سوی دیگر می‌دانیم که کالاها از آسمان نمی‌افتند، تا فقط منتظر برداشتن آنها باشیم. منابعی برای تولید کالا به‌کار می‌روند. چه منابعی برای جراحی زیبایی لازم است؟ یقینا نیروی کار جراح و استفاده از بعضی کالاهای سرمایه‌ای (مانند تیغ جراحی.)

آیا جراحی زیبایی ارتباطی با وسیله جیره‌بندی هم دارد؟ مردم معمولا جراحی زیبایی را برای بهتر شدن ظاهرشان و افزودن بر جذابیت‌شان انجام می‌دهند. اما چرا هر کسی می‌خواهد ظاهرش بهتر شود؟ یک دلیلش شاید این است که می‌خواهند حس بهتری درباره خودشان داشته باشند. دلیل دیگر می‌تواند این باشد که بتوانند ظاهر بهترشان را برای آن‌چه در زندگی‌شان می‌خواهند به‌دست بیاورند به‌کار ببرند. اینکه آیا این کار درست است یا نه، بستگی به این دارد که آیا آنها معتقدند تنها افرادی با بهترین ظاهر و چهره وارد صنعت سرگرمی می‌شوند یا تنها افراد دارای بهترین چهره وارد کار تبلیغات می‌شوند. بنابراین در این صورت جراحی زیبایی ابزاری است برای دستیابی به خواسته‌ها، درست به همان ترتیبی که پول (ابزار جیره‌بندی) برای خرید کامپیوتر، ماشین، یا گذراندن تعطیلات در شمال لازم است. البته زیبایی یا همان ظاهر بهتر تنها ابزاری برای حضور در صنت سینما و تئاتر نیست، بلکه گاهی‌اوقات می‌تواند ابزاری برای دریافت نمرۀ بهتر در دروس، دریافت تخفیف بر روی قیمت اجناس و ... باشد.

هزینۀ فرصت جراحی زیبایی چیست؟ هر کاری هزینه فرصتی دارد و جراحی زیبایی هم از این امر مستثنی نیست. هر پولی که برای جراحی زیبایی پرداخت شود و هر زمانی که صرف جراحی و بهبود شود هزینه فرصت جراحی زیبایی است.

منافع و هزینه‌های مرتبط با جراحی زیبایی چقدر است؟ احتمالا هیچ‌کس جراحی زیبایی نمی‌کند، مگر این‌که معتقد باشد منافع آن بیش از هزینه‌های آن است. یعنی به احتمال زیاد فرد متقاضی جراحی زیبایی بر این باور است که انجام جراحی خواه زیبایی‌بینی باشد خواه تزریق بوتاکس، در نهایت منافعی برای او به‌بار می‌آورد که به هزینه کردن برایش می‌ارزد. فردی که اقدام به جراحی زیبایی می‌کند پول را به سوی جراحی زیبایی هدایت می‌کند و در عوض جراحی زیبایی برای او کارهایی مثل زیبایی یا نداشتن چربی شکم را به بار می‌آورد. فردی که جراحی زیبایی انجام می‌دهد به‌طور ضمنی می‌گوید که جراحی زیبایی را از پولی که پرداخته ارزشمندتر می‌دانسته است، و جراحی زیبایی را آشکارا از پول و از زمان و نیروی کاری که صرف آن شده با ارزش‌تر می‌داند. مثلا تصور فردی که بوتاکس تزریق یا ساکشن می‌کند تا باربی شود، این است که شبیه محمدرضا گلزار یا هدیه تهرانی می‌شود و بعد دستمزدهای بالاتر می‌گیرد. شاید هم تصورش این باشد که زودتر همسر مورد علاقه‌اش را پیدا می‌کند. شاید هم فقط بخواهد از دست تمسخر نزدیکانش برای نداشتن دماغی قلمی راحت شود.

سرانجام، مفهوم اقتصادی کارآیی را در نظر بگیرید. مادامی‌که منافع یک فعالیت بزرگ‌تر از هزینه‌های نهایی آن است، فرد با تداوم آن کار منفعت کسب می‌کند- خواه آن فعالیت مطالعه، دویدن، خوردن یا دیدن تلویزیون باشد. منافع خالص یک فعالیت حداکثر می‌شوند وقتی که منافع نهایی یک فعالیت برابر با هزینه‌های نهایی آن باشد. کارآیی در این نقطه وجود دارد. کارآیی با منافع نهایی و هزینه‌های نهایی هر فعالیتی ارتباط دارد. مقدار بهینه یک فعالیت مقداری است که در آن منافع نهایی فعالیت برابر است با هزینه‌های نهایی آن. آشکارا، مقدار کارآیی فعالیت تغییر خواهد کرد اگر منافع نهایی و یا هزینه‌های نهایی آن تغییر کنند. مثلا اگر منافع نهایی مطالعه افزایش یابد و هزینه‌های نهایی آن ثابت بماند، مقدار کارآیی مطالعه افزایش خواهد یافت.

پیشتر دیدیم که تعداد پرونده‌های جراحی در حال افزایش است و تعداد پرونده‌های جراحی و غیرجراحی در آمریکا در ۱۹۹۷ برابر با ۰۹/۲ میلیون بوده و به ۴۲/۱۱ میلیون در ۲۰۰۵ رسیده است. شک نکنید که در ایران سرعت رشد تعداد پرونده‌های بیماران متقاضای جراحی زیبایی سریعتر از آمریکا رشد کرده است، اما آمار رسمی از آن در دسترس نیست، ولی به هر حال این تحلیل در مورد ایران هم صادق است. یعنی منافع نهایی جراحی پرونده‌های زیبایی در این دوره زمانی افزایش یا هزینه‌های آن کاهش یافته است یا این‌که هر دو تغییر کرده‌اند. به عبارت دیگر دلیل افزایش تعداد جراحی‌های زیبایی این است که یا منافع ناشی از آن بیشتر شده، یا هزینه‌های آن کاهش یافته است. شاید هم افراد به منافع آتی جراحی دست‌یافته‌اند و همین امر دیگران را ترغیب می‌کند تا به همین ترتیب متقاضی جراحی شوند. چروک پیشانی را از بین ببرد یا دماغ را کوچک‌تر کند، چربی‌ها را کم کند.

بعضی معتقدند که متغیر اصلی که تغییر کرده هزینه نهایی جراحی زیبایی است و با کاهش هزینه آن، تقاضا برای آن افزایش یافته است. هزینه نهایی جراحی زیبایی در این دوره زمانی نسبت به قبل از آن کاهش یافته است. نه تنها بر حسب قیمت بلکه برحسب این‌که جراحی زیبایی قابل‌قبول چگونه انجام شده است. پژوهشی از مصرف‌کنندگان نشان می‌دهد که در طول زمان جراحی زیبایی بیشتر مورد پذیرش قرار گرفته است چنان‌که این موضوع توسط افرادی که مورد پژوهش قرار گرفته‌اند تایید شده به‌گونه‌ای که آنها از انجام جراحی زیبایی «احساس بدی ندارند.» در ۲۰۰۶ حدود ۸۲ درصد از زنان و ۷۹ درصد از مردان گفته بودند که آنها جراحی زیبایی می‌کنند اگر احساس کنند که به آن نیاز دارند. البته کاهش هزینه جراحی زیبایی در آمریکا یا اروپای غربی درست است و با پیشرفت تکنولوژی چنین اتفاقی افتاده است. اما در ایران لزوما چنین اتفاقی نیافتاده است؟ با این حال تقاضا برای جراحی زیبایی در ایران کاهش نیافته و براساس مشاهدات می‌توان گفت حتی افزایش هم یافته است. شاید در ایران منافع ناشی از جراحی هم در کنار هزینه‌ها افزایش یافته است. شاید هم در ایران مردم از هزینه سایر چیزها کم می‌کنند و پول خود را صرف جراحی زیبایی می‌کنند. مثلا بی‌خیال دندان خود می‌شوند و به فکر برداشتن چربی‌ها می‌افتند.

پی‌نوشت‌ها:

۱- Lipoplasty

۲- Eyelid surgery

۳- Rhinoplasty

۴- Abdominoplasty

۵- Botox

محمدرضا فرهادی‌پور