دو کلمه درباره به دنیا نیامدن

«آهسته راه برو زمین نخوری, زیاد از پله ها بالا و پایین نرو, جسم سنگین بلند نکن, کارهات رو سبک تر کن, به پهلو بخواب, خواستی پهلو به پهلو بشی اول بنشین بعد به طرف دیگه بخواب, استخر نرو, تو حمام زیاد نمان, مواظب باش از چیزی نترسی, استرس نداشته باش و » این توصیه ها و ده ها توصیه دیگر را هر خانم بارداری, طی این دوران بارها و بارها می شنود

«آهسته راه برو زمین نخوری، زیاد از پله‏ها بالا و پایین نرو، جسم سنگین بلند نکن، کارهات رو سبک‏تر کن، به پهلو بخواب، خواستی پهلو‌به‌پهلو بشی اول بنشین بعد به طرف دیگه بخواب، استخر نرو، تو حمام زیاد نمان، مواظب باش از چیزی نترسی، استرس نداشته باش و ...» این توصیه‏ها و ده‌ها توصیه دیگر را هر خانم بارداری، طی این دوران بارها و بارها می‏شنود...

عمل به برخی از این توصیه‏ها ممکن است واقعا لازم نباشد و هیچ تاثیری در بارداری و سلامت جنین نداشته باشند ولی نگرانی خانواده‏ها تا پایان ۹ ماهگی مادر برای داشتن یک زایمان خوب و تولد نوزادی سالم، طبیعی است زیرا هرگونه آسیب به مادر و جنین، بار روحی روانی زیادی به خانواده تحمیل می‌کند. یکی از خطرهایی که در این دوران جنین را تهدید می‌کند، خطر مرده‏زایی است که عوامل متعددی در ایجاد آن نقش دارند. مرده‏زایی می‏تواند حتی در آخرین روزهای بارداری رخ دهد و این همه انتظار را نافرجام کند. برای آشنایی با علت این اتفاق با دکتر سولماز پیری، متخصص زنان و زایمان و فوق‏تخصص طب مادر و جنین گفت‌وگو کرده‌ایم.

▪ خانم دکتر! تفاوت بین سقط و مرده‏زایی چیست؟

- سقط به از دست رفتن بارداری به هر علت قبل از هفته بیستم با وزن جنین زیر ۵۰۰ گرم و مرده‏زایی به فوت جنین در رحم پس از هفته بیستم یا در وزن بالاتر از ۵۰۰ گرم گفته می‏شود.

▪ مهم‌ترین عواملی که در ایران باعث مرده‏زایی می‏شوند، کدام‏ها هستند؟

- علل مرده‏زایی در مناطق مختلف ایران متفاوت هستند. در مناطق محروم، شایع‌ترین این علل عبارتند از: زایمان مشکل، خفگی جنین، آسیب‏های زایمانی، عفونت‏های مادرزادی، فشارخون بالا، پره‏اکلامپسی یا مسمومیت بارداری، دیابت، سوء‏تغذیه، سابقه مرده‏زایی قبلی، ناهنجاری‏های مادرزادی و مالاریا. از عوامل دیگری که در مرده‏زایی نقش دارند می‏توان به اختلالات کروموزومی یا ژنتیکی، اختلال رشد داخل رحمی یا لخته شدن خون در عروق خونی جفت، بیماری‏های مادر مانند لوپوس، بیماری‏های کلیه، تیرویید، وجود زمینه ارثی در مادر که می‏تواند باعث انعقاد بیش از حد خون ‌شود، سیگارکشیدن و چند قلویی نیز اشاره کرد.

همچنین افزایش اندازه مایع پشت گردن جنین در سه ماهه اول بارداری علاوه بر اینکه یک عامل خطر برای مشکلات کروموزومی است، احتمال مرگ داخل رحمی جنین را نیز بالا می‏برد. متاسفانه در درصدی از موارد نیز علتی برای مرده‏زایی یافت نمی‏شود و فوت جنین توجیه‌نشده باقی می‏ماند.

▪ کدام یک از عواملی که ذکر کردید شیوع بیشتری دارند؟

- در مناطقی که امکانات پیشرفته‏تر پزشکی دارند، ترتیب شیوع متفاوت و عبارت است از: فشارخون بالا و پره‏اکلامپسی یا مسمومیت بارداری که در راس علل منجر به کنده‌شدن جفت قرار دارند. البته مصرف کوکایین و موادمخدر دیگر، سیگار و ضربه مستقیم به شکم مادر مانند زمین خوردن، تصادف یا خشونت‏های خانگی نیز می‏توانند علت دیگر این امر باشد.

▪ آیا عواملی مانند نوع خوابیدن مادر، مسافرت رفتن، فعالیت‏های بدنی مادر و انجام کار سنگین در مرده‏زایی نقش دارند؟

- نه، معمولا این عوامل به تنهایی به مرده‏زایی منجر نمی‏شوند مگر اینکه مشکلات دیگری مثل سوءتغذیه، عفونت و... هم وجود داشته باشد.

▪ بسیاری از عوام معتقدند ترسیدن مادر از چیزی، استرس و اضطراب شدید مادر، امواج الکترومغناطیس و... می‏توانند باعث مرده‏زایی شوند. آیا این اعتقاد درست است؟

- نه! ارتباطی بین ترس، استرس مادر، امواج الکترومغناطیسی و مرده‏زایی گزارش نشده است. بلکه فقط بیماری‏های مادر مانند دیابت، فشارخون و غیره و نیز بیماری‏ها، عفونت‏ها و ناهنجاری‏های جنین می‏تواند به مرده‏زایی منجر شود.

▪ مادر از چه طریقی می‏تواند متوجه شود که فرزندش در حال مرگ یا مرده است؟ آیا علامت خاصی دارد؟

- معمولا مادر از طریق کاهش حرکات جنین به این امر پی می‏برد. توجه به حرکات جنین و شمارش آن یک کار بی‏هزینه و ارزشمند ولی غیردقیق است. به همین دلیل علاوه بر توجه به حرکات جنین و شمارش آنها، استفاده از دیگر روش‏های بررسی سلامت جنین از جمله سونوگرافی نیز الزامی است. در جریان گذاشتن پزشک در مواردی که حرکات جنین کاهش می‏یابد، بی‏نهایت ضروری است ولی این بدان معنی نیست که پزشک می‏تواند جلوی تمام موارد مرده‏زایی را بگیرد.

▪ بهترین روش برای خارج کردن جنین مرده چیست؟

- بهترین روش خارج کردن جنین فوت شده، زایمان طبیعی است و انجام عمل سزارین به ندرت توصیه می‏شود.

▪ آیا زایمان جنین مرده سخت‌تر از جنین زنده است؟

- زایمان جنین فوت شده از نظر میزان درد تفاوتی با جنین زنده ندارد ولی توجه به وضعیت روحی مادر و حمایت وی تا حد امکان برای کمک به بالا بردن آستانه تحمل درد بسیار مهم است تا سزارین بی‏جهتی که تنها حاصل آن یک برش رحمی مضر برای بارداری‏های بعدی است انجام نشود.

▪ برای اینکه این اتفاق در بارداری‏های بعدی رخ ندهد چه باید کرد؟

- بدیهی است که بررسی کامل مادر قبل از بارداری بعدی بسیار مهم است. اگر مادر مبتلا به بیماری زمینه‏ای مانند دیابت، کم‏کاری یا پرکاری تیرویید، فشارخون بالا و... باشد حتما باید درمان شود. متاسفانه خطر تکرار فوت جنین در بارداری بعدی وجود دارد. میزان بروز این خطر با توجه به علت مرده‏زایی تفاوت دارد و در مواردی که باوجود تمام بررسی‏ها علتی یافت نمی‏شود، خطر کمتر است. انجام بررسی کروموزومی و کالبدشکافی از جنین فوت شده به‏خصوص در مواردی که بررسی‏های قبلی از نظر سلامت جنین انجام نشده باشد، توصیه می‏شود. بهتر است خانم‏های چاق قبل از اقدام به بارداری مجدد، حتما وزن خود را کم کنند. همچنین ترک سیگار و دیگر مواد دخانی الزامی است. پس از بارداری نیز خانم باردار باید بلافاصله تحت‌نظر پزشک متخصص پرونده مراقبت تشکیل دهد. انجام سونوگرافی و آزمایش خون همزمان در سه ماهه اول بارداری از نظر مشکلات کروموزومی ضروری است. در سه ماهه دوم نیز باید یک سونوگرافی دقیق از نظر بررسی سلامت جنین به‏علاوه اکوکاردیوگرافی یا بررسی سلامت قلب جنین انجام شود. شمارش حرکات جنین به‌وسیله مادر باید از ۲۸ هفته بارداری آغاز شود و از همین زمان شروع بررسی‏های سونوگرافیک مکرر تا انتهای دوران بارداری از نظر رشد جنین و کفایت جریان خون جفت و بند ناف لازم است.

مریم منصوری