روبات، همنشین سالمندان

به عقیده برخی دانشمندان، روبات پاسخی مناسب برای معضلات جوامع کهنسال مانند ژاپن یا سایر کشورهایی است که جوانانش روزی یک جمعیت سالمند فزاینده را پدید خواهند آورد.
در جلسات روبات درمانی در بیمارستان‌های ژاپن و خانه‌های سالمندان، بیماران سالمند مبتلا به روان‌پریشی شدید با دیدن یک روبات به شکل سگ که لباس لطیفی به تن دارد و در بیمارستان به این سو و آن سو می‌رود، خرسند می‌شوند. برخی از آنها دست می‌زنند و بعضی دیگر زور زورکی لبخند می‌زنند. معدودی از آنها نیز به درخواست پرستاران با احتیاط به روبات نزدیک می‌شوند و آن را لمس می‌کنند. یک زن بیمار با صدای بلند می‌گوید: چه با نمک!
حامیان روبات درمانی این آدم‌های آهنین را نه تنها یاور بیماران در انجام امور ساده و یادآوری زمان خوردن دارو، بلکه همنشین آنها می‌دانند، هر چند این ماشین‌ها فقط قادرند گفت‌وگوی واقعی را تقلید کنند.
البته نتایج به دست آمده ایده‌آل است: صرفه‌جویی فراوان در هزینه‌های پزشکی، کاهش فشار به خانواده‌ها و پیشخدمتان و حفظ سلامت سالمندان و بیماران. «راسل بادف»، مدیر مرکز فناوری‌های خدمات سالمندی در واشنگتن می‌گوید: جامعه جهانی واقعاً به این فناوری‌ نیاز دارد. اگر به ۳۰ سال آینده نگاه کنید، خواهید دید که یک بحران جهانی فرا روی ماست: شمار سالمندان بیشتر از حد توانایی ما خواهد بود.
● وابستگی عاطفی
ژاپن پیشتاز پژوهش در زمینه روبات‌های «همنشین» است، ولی خدمات نوپایی که روبات‌ها ارائه می‌دهند، اغلب پاسخگوی نیازهای واقعی نیست. کارشناسان می‌گویند علت آن تا حدودی این است که سازندگان این ماشین‌ها کاملاً درک نمی‌کنند که چه نوع روبات‌هایی برای سالمندان و بیماران جذابیت دارند. همچنین در حالی که حامیان روبات درمانی می‌گویند آن تفاوتی با حیوان درمانی ندارد (حیوانات دست‌آموز همنشین سالمندان می‌شوند)، فکر وابستگی عاطفی کودکان و سالخوردگان به آدمک‌های آهنی بسیاری از مردم را برآشفته می‌کند. کیمیا اوسوی، استاد مراقبت از سالمندان در کالج پرستاری اوزاکا، می‌گوید: همیشه نقشی است که باید انسان‌ها ایفا کنند لازم است که فردی مستقیماً با بیمار تعامل داشته باشد و با او حرف بزند. صرف پخش کردن موسیقی یا روشن کردن تلویزیون به کمبودهای سالخوردگان پاسخ نمی‌دهد.
به عقیده بسیاری از کارشناسان، ما در طلیعه عصر روباتیکس قرار داریم. پیشرفت‌های عرصه میکروالکترونیک سبب شده که قدرت رایانه‌ای بزرگتری در فضاهای کوچک فشرده شود و ماشین‌آلاتی پدید آید که حتی همین چند سال پیش، ساخت‌شان غیر ممکن یا غیر اقتصادی بود. در چند سال گذشته، شرکت‌های ژاپنی نظیر هوندا موتور، تویوتا موتور و سونی روبات‌های خیره کننده‌ای تولید کرده‌اند. اما آنها از این ماشین‌های متفکر متحرک بیشتر برای تقویت وجهه خویش یا انجام کارهای نمایشی مانند نواختن ترومپت استفاده می‌کنند تا پیشخدمت. روبات‌های خانگی موجود عموما چیزی فراتر از وسایل سرگرمی نیستند.
اما دانشمندانی که مصمم به استفاده از روبات‌های «یاور» در بیمارستان‌ها و خانه‌های سالمندان هستند، به این نقیصه اهمیت نمی‌دهند. تاکانوری شیبیتا، خالق «پارو» PAro، روباتی پشمالو که شبیه یک بچه سیل است و خاص درمان سالمندان طراحی شده، می‌گوید: تاکنون چنین به نظر می‌رسد که اکثر شرکت‌ها می‌خواهند فناوری خود را به رخ همدیگر بکشند.
وی ۹ میلیون دلار صرف تولید «پارو» کرد که چشمک می‌زند و دستانش را حرکت می‌دهد ولی ثابت است. او قصد دارد امسال یک مدل تجاری آن را به قیمت ۲۸۰۰ دلار روانه بازار سازد. این روبات در جلسات آزمایشی روبات درمانی نه تنها در ژاپن بلکه در آمریکا، ایتالیا و سوئد با استقبال شایان توجه مواجه شده است.
● به آغوش کشیدن روبات
«توشییو تامور»، استاد مؤسسه ملی علوم عمر دراز، نیز برای تسکین بیماران سالمند با روبات‌های شبیه حیوانات تجربه‌ کرده است. او از روبات چهارپای «آیبو» متعلق به سونی که بیشتر شبیه یک سگ بانمک است، استفاده می‌کند. اگر چه «آیبو» فاقد برنامه‌ریزی پیشرفته است، مردم به حرکات ساده این روبات خوب پاسخ می‌دهند.
بیماران روان پریش در بیمارستان «اوهبو» در مرکز ژاپن از ضعف قابل ملاحظه حافظه رنج می‌کشند. آنها نمی‌توانند نام خود، صورت اعضای خانواده، امور روزمره مانند تفاوت بین غذا و خاک را بیاد بیاورند و برخی شب‌ها خوابگردی می‌کنند.
تامورا که متوجه شده بود بیماران اجسام پشمالو و بغل کردنی را ترجیح می‌دهند، به تن «آِیبو» فلزی لباس لطیف پوشاند. او مایل است ویژگی‌های بیشتری مانند توانایی اندازه‌گیری فشار خون یا دمای بدن بیمار را به این روبات بیافزاید. تامورا و همکارانش اخیرا نتیجه‌ تحقیقی را منتشر کردند که نشان می‌داد فعالیت برخی بیماران مانند حرف زدن، تماشا و لمس کردن با شرکت در جلسات روبات درمانی افزایش یافته است. تامورا در مصاحبه اخیری در آزمایشگاهش پس از نشان دادن فیلم جلسات روبات درمانی گفت: بازی با روبات از ناهنجاری‌ رفتاری می‌کاهد و سالمندان به آرامش خاطر می‌رسند.
وی همچنین دریافت که دادن یک حیوان اسباب‌بازی مانند سگ به بیماران همین تاثیر را پدید می‌آورد، ولی نمی‌توان آن را برنامه‌ریزی کرد که مثلا به یک بیمار مبتلا به آلزایمر کمک کند تا نام فرزندانش را بیاد بیاورد. البته حیوانات واقعی نیز این توانایی را ندارند.
تامورا و سایر حامیان روبات درمانی می‌گویند که استفاده از آدمک‌ آهنی معقول‌تر است، چون بهداشتی‌ترند، گاز نمی‌گیرند یا حساسیت ایجاد نمی‌کنند و غیر از برق، به غذای دیگری نیاز ندارند. اما باید دید که روبات‌ها چگونه انسان‌ها را تغییر خواهند داد. آیا روبات‌ها در صورت انجام امور روزمره مردم را تنبل بار خواهند آورد؟ آیا آنها ما را قصی‌القلب‌تر یا نرم‌خوتر خواهند کرد؟
جان جوردن، کارشناس شرکت مشاوره «کاپ جمینی» که درباره نحوه شکل بخشیدن فناوری به توقعات انسان تحقیق کرده، معتقد است که روبات‌ها همان احساسات قوی را در انسان برخواهند انگیخت که بازی‌های ویدئویی فیلم‌ها و اتومبیل‌های زیبا بر می‌انگیزند. وی می‌گوید که دامنه رفتار مناسب با روبات‌ها باید تعریف شود. او می‌افزاید : انسان‌ها توانایی خیلی خوبی در انتقال احساسات و عواطف به چیزهای غیر از آدمیزاد دارند و همین مساله پرسش‌های اخلاقی زیادی بر خواهد انگیخت.

منبع : مرکز توسعه و تبادل دانش فناوری اطلاعات