سه شنبه, ۲ مرداد, ۱۴۰۳ / 23 July, 2024
مجله ویستا

ایران , دروازه ترانزیت جهان


ایران , دروازه ترانزیت جهان

جهان پس از جنگ جهانی در آغاز راهی قرار گرفته كه از آن به جهانی شدن یاد می شود با تاسیس موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت معروف به «گات » در سال ۱۳۲۶ شمسی و تولد سازمان تجارت جهانی یا «WTO» در سال ۱۳۷۵ خورشیدی , رشد فناوری و گسترش تجارت در حوزه خدمات و جهانگرایی اقتصادی سرعت بیشتری پیدا كرده است

توجه‌ جهانی‌ به‌ مساله‌ حمل‌ و نقل‌ در آسیا و اقیانوسیه‌ و برنامه‌ ریزی‌ برای‌ توسعه‌ هماهنگ‌ آن‌ از اواخر دهه‌ ۱۹۶۰ میلادی‌ آغاز شد. اولین‌ فعالیت‌های‌ متشكل‌ بین‌المللی‌ در این‌ زمینه‌ توسط‌ كمیسیون‌ اقتصادی‌ اجتماعی‌ برای‌ آسیا و اقیانوسیه‌ (اسكاپ‌) آغاز و در مراحل‌ نخستین‌ مقرر شد ارتباط‌ تجاری‌ ملل‌ شرق‌ و غرب‌ (آسیا و اروپا) از طریق‌ پروژه‌ راه‌آهن‌ و بزرگراه‌ سراسری‌ آسیا برقرار شود. این‌ طرح‌ به‌ دلایلی‌ ناكام‌ ماند و پیگیری‌ نشد.در اواسط‌ دهه‌ ۱۹۸۰ میلادی‌ شرایط‌ آسیا به‌ كلی‌ تغییر كرد و رشد اقتصادی‌ كشورهای‌ جنوب‌ شرقی‌ و شرق‌ آسیا از متوسط‌ نرخ‌ رشد اقتصاد جهانی‌ پیشی‌ گرفت‌.حجم‌ مبادلات‌ در تجارت‌ جهانی‌ بطور تقریبی‌ سالانه‌ بیش‌ از دو هزار میلیارد دلار است‌ كه‌ ده‌ درصد ارزش‌ این‌ مبادلات‌ سهم‌ هزینه‌ حمل‌ و نقل‌ برآورد شده‌ و رقابت‌ شدیدی‌ را بین‌ عوامل‌ و صاحبان‌ سیستم‌های‌ خدمات‌ حمل‌ و نقل‌ بین‌المللی‌ پدید آورده‌ است‌ (از طریق‌ كسب‌ بیشترین‌ سود توسط‌ كاهش‌ زمان‌ انتقال‌ كالا و پایین‌ آوردن‌ هزینه‌ و ایجاد سیستم‌ها و ابزارهای‌ نوین‌ حمل‌ و نقل‌ با تكنولوژی‌های‌ بالا). این‌ مساله‌ موجب‌ رونق‌ تكنولوژی‌ ارتباطی‌، حمل‌ و نقل‌ و ارایه‌ طرح‌های‌ استراتژیكی‌ شده‌ است‌.

حجم‌ تجارت‌ آسیا و اروپا در طی‌ این‌ سال‌ها بالغ‌ بر ۱۵۰۰ میلیارد دلار یعنی‌ یك‌ سوم‌ از كل‌ تجارت‌ جهانی‌ بود. قاره‌ آسیا با برخورداری‌ از ۶۰ درصد جمعیت‌ جهان‌، ۳۰ درصد تجارت‌ جهانی‌ را دارا است‌. این‌ میزان‌ با توجه‌ به‌ رشد بالای‌ اقتصادی‌ كشورهای‌ آسیا بویژه‌ چین‌ و كشورهای‌ آسیای‌ جنوب‌ شرقی‌ و جنوبی‌ در سال‌های‌ آینده‌ بسرعت‌ افزایش‌ خواهد یافت‌، در نتیجه‌ سیستم‌های‌ حمل‌ و نقل‌ كالا از اهمیت‌ بیشتری‌ برخوردار می‌شوند.رشد فزاینده‌ اقتصادی‌ آسیا و فروپاشی‌ نظام‌های‌ متمركز اقتصادی‌ موجب‌ شد تا در آغاز دهه‌ ۱۹۹۰ میلادی‌، از سوی‌ سازمان‌ ملل‌ متحد و كمیسیون‌ اسكاپ‌، پروژه‌ توسعه‌ شبكه‌ زیربنایی‌ حمل‌ و نقل‌ زمینی‌ آسیا، موسوم‌ به‌ «آلتید» با هدف‌ روان‌ سازی‌ جریان‌ تجارت‌ در آسیا و اروپا طراحی‌ شود.اسكاپ‌ در پروژه‌ آلتید، سه‌ كریدور شمالی‌، جنوبی‌ و مركزی‌ را پیشنهاد كرد كه‌ هر سه‌ كریدور جهت‌ شرقی‌ غربی‌ داشتند. كریدور شمالی‌ به‌ موازات‌ راه‌آهن‌ سیبری‌ و از طریق‌ قزاقستان‌، روسیه‌ و روسیه‌ سفید به‌ اروپا متصل‌ می‌شد. كریدور مركزی‌ با عبور از تركمنستان‌ و دریای‌ خزر، (بندر تركمن‌ باشی‌ و باكو) به‌ قفقاز و بنادر شمالی‌ دریای‌ سیاه‌ (پوتی‌ و باتومی‌) و از آنجا به‌ اروپای‌ مركزی‌ متصل‌ شده‌ و كریدور جنوبی‌ با عبور از تركمنستان‌ و شمال‌ ایران‌ به‌ توكیو و بلغارستان‌ به‌ سایر نقاط‌ اروپا می‌رسید.اتحادیه‌ اروپا در سال‌ ۱۹۹۳، طرح‌ ایجاد و تقویت‌ كریدور مركزی‌ را با هدف‌ دستیابی‌ به‌ كشورهای‌ تازه‌ استقلال‌ یافته‌ آسیای‌ مركزی‌ و قفقاز تصویب‌ كرد و در سال‌ ۱۹۹۵، چند گروه‌ كاری‌ مسوولیت‌ بررسی‌ جوانب‌ مختلف‌ آن‌ را بر عهده‌ گرفتند و مسیر مشخصی‌ را برای‌ اجرای‌ آن‌ تعیین‌ كردند.در اجرای‌ طرح‌ تراسیكا (كریدور غرب‌ شرق‌)، ۲۵ پروژه‌ همكاری‌های‌ فنی‌ و ۱۱ پروژه‌ سرمایه‌گذاری‌ برای‌ نوسازی‌ و تاسیسات‌ و امكانات‌ كشورهای‌ عضو در نظر گرفته‌ شد كه‌ هزینه‌ آنها توسط‌ موسسات‌ مالی‌ و بانك‌ها تهیه‌ و در اختیار كشورهای‌ واقع‌ در مسیر این‌ طرح‌ قرار گرفت‌. به‌ عنوان‌ نمونه‌ بانك‌ نوسازی‌ و توسعه‌ اروپا وامی‌ به‌ ارزش‌ ۳۰۰ میلیون‌ دلار به‌ كشورهای‌ عضو واگذار كرد.بانك‌ جهانی‌ نیز در این‌ طرح‌ مشاركت‌ دارد. بازسازی‌ و توانمند ساختن‌ راه‌آهن‌ قفقاز، ایجاد ترمینال‌های‌ كانتینری‌، تجهیز ترمینال‌های‌ فری‌ بوت‌، ایجاد سیستم‌های‌ خودكار و مكانیزه‌ در پایانه‌ها، ایجاد انبار، تقویت‌ سیستم‌های‌ خدماتی‌ بین‌المللی‌ و ایجاد سیستم‌های‌ اطلاع‌رسانی‌ از جمله‌ طرح‌های‌ موردنظر در تقویت‌ این‌ كریدور است‌. اینها بیانگر اهمیت‌ بالایی‌ است‌ كه‌ اروپا به‌ حمل‌ و نقل‌ بیشتر با آسیای‌ مركزی‌ و قفقاز قایل‌ است‌.

كریدور شمال‌ جنوب‌

كریدور حمل‌ و نقل‌ بین‌المللی‌ مهمی‌ كه‌ در زمینه‌ ترانزیت‌ كالا بین‌ كشورهای‌ آسیایی‌ و اروپایی‌ تاكنون‌ به‌ وجود آمده‌ است‌، كریدور شمال‌ جنوب‌ است‌. این‌ كریدور ارتباط‌ ترانزیتی‌ كشورهای‌ شمال‌ اروپا، اسكاندیناوی‌ و روسیه‌ را از طریق‌ ایران‌ با كشورهای‌ حوزه‌ خلیج‌فارس‌، حوزه‌ اقیانوس‌ هند و جنوب‌ شرقی‌ آسیا برقرار می‌سازد.این‌ كریدور حمل‌ و نقل‌ كه‌ بخش‌ مهمی‌ از آن‌ از خاك‌ ایران‌ می‌گذرد در حال‌ حاضر كوتاه‌ترین‌، كم‌هزینه‌ترین‌ و سریع‌ترین‌ مسیر ترانزیت‌ كالا بین‌ آسیا و اروپا به‌ شمار می‌رود.كریدور یاد شده‌ هم‌ اكنون‌ از بندر بمبئی‌ در حوزه‌ اقیانوس‌ هند آغاز و از طریق‌ دریا به‌ بندرعباس‌ در جنوب‌ ایران‌ متصل‌ می‌شود. سپس‌ در داخل‌ خاك‌ ایران‌ كالاهای‌ ترانزیتی‌ از طریق‌ حمل‌ و نقل‌ جاده‌یی‌ یا ریلی‌ به‌ بنادر شمالی‌ كشور انتقال‌ یافته‌ و از مسیر دریای‌ خزر به‌ بنادر آستراخان‌ و لاگان‌ روسیه‌ حمل‌ می‌شود. هزینه‌ حمل‌ كالاهای‌ ترانزیتی‌ از طریق‌ كریدور شمال‌ جنوب‌ تا ۳۰ درصد نسبت‌ به‌ سایر مسیرهای‌ سنتی‌ ارزان‌تر است‌. به‌ علاوه‌ آنكه‌ این‌ كریدور تقاطع‌های‌ متعددی‌ با كریدورهای‌ موجود میان‌ كشورهای‌ آسیای‌ میانه‌ و اروپا از جمله‌ «تراسیكا او آلیتر» دارد كه‌ این‌ تقاطع‌ها به‌ توزیع‌ متوازن‌ بار در سطح‌ منطقه‌ كمكی‌ زیادی‌ می‌كند.كریدور حمل‌ و نقل‌ شمال‌ جنوب‌ از جمله‌ ده‌ كریدور ترانزیتی‌ ریلی‌ و تعریف‌ شده‌ در كنفرانس‌ حمل‌ و نقل‌ اروپا و آسیا در سال‌ ۱۹۹۳ بوده‌ كه‌ در اتحادیه‌ اروپا مشخا شده‌ است‌.در میان‌ این‌ كریدورهای‌ تركیبی‌ تعریف‌ شده‌، تعداد هشت‌ كریدور مربوط‌ به‌ انجام‌ تجارت‌ و ترانزیت‌ در داخل‌ اروپا است‌ و دو كریدور مهم‌ ارتباط‌ تجاری‌ و ترانزیتی‌ میان‌ اروپا و قفقاز و آسیای‌ مركزی‌ و اروپا و كشورهای‌ اسكاندیناوی‌ و جنوب‌ روسیه‌ را برقرار می‌سازد.

اهمیت‌ كریدور شمال‌جنوب‌

در حال‌ حاضر كشورهای‌ ایران‌، هند، روسیه‌، قزاقستان‌، روسیه‌ سفید، تاجیكستان‌، عمان‌، آذربایجان‌، ارمنستان‌ و سوریه‌ عضو این‌ كریدور بوده‌ و با پیوستن‌ كشورهای‌ بلغارستان‌، تركیه‌، اوكراین‌ و قرقیزستان‌ به‌ این‌ مجموعه‌ شمار آنها به‌ چهارده‌ كشور خواهد رسید.این‌ مساله‌ اهمیت‌ كریدور فوق‌ را در تبدیل‌ آن‌ به‌ یك‌ پیمان‌ منطقه‌یی‌ بزرگ‌ نشان‌ می‌دهد و با فعال‌ شدن‌ آن‌ می‌توان‌ اهداف‌ زیادی‌ از جمله‌ توسعه‌ مناسبات‌ حمل‌ و نقل‌، افزایش‌ دسترسی‌ به‌ بازارهای‌ جهانی‌، افزایش‌ حجم‌ حمل‌ و نقل‌، افزایش‌ دسترسی‌ به‌ بازارهای‌ جهانی‌، افزایش‌ حجم‌ حمل‌ و نقل‌ كالا و مسافر، ایمنی‌ و حفظ‌ محیط‌ زیست‌، هماهنگ‌سازی‌ سیاست‌های‌ حمل‌ و نقل‌ بین‌ كشورهای‌ عضو، تدوین‌ قوانین‌ و مقررات‌ مورد نیاز و تامین‌ شرایط‌ برابر جهت‌ عرضه‌كنندگان‌ خدمات‌ حمل‌ و نقل‌ از جانب‌ كشورها دست‌ پیدا كرد.هدف‌ عمده‌ از ایجاد این‌ كریدور و امضای‌ موافقتنامه‌ مربوط‌ به‌ آن‌، رشد پیوندهای‌ حمل‌ و نقل‌ بین‌ كشورهای‌ طرف‌ قرارداد و دیگر كشورهای‌ منطقه‌ است‌.ضمن‌ اینكه‌ با استفاده‌ از این‌ مسیر هزینه‌ حمل‌ و نقل‌ از كشورهای‌ خلیج‌ فارس‌ و منطقه‌ اقیانوس‌ هند به‌ شمال‌ اروپا تا حد زیادی‌ كاهش‌ پیدا می‌كند.زیرا برای‌ انتقال‌ از حوزه‌ اقیانوس‌ هند و خلیج‌ فارس‌ به‌ اروپای‌ شمالی‌ و مركزی‌ باید از تنگه‌های‌ باب‌المندب‌ و كانال‌ سوئز گذشت‌ و به‌ دریای‌ مدیترانه‌ راه‌ یافت‌.برای‌ رسیدن‌ به‌ كشورهای‌ حوزه‌ دریای‌ سیاه‌ هم‌ باید از دریای‌ مدیترانه‌ به‌ سوی‌ شمال‌ با گذر از دو تنگه‌ داردانل‌ و بسفر نیز عبور كرد.برای‌ رسیدن‌ به‌ كشورهای‌ اروپای‌ شمالی‌ (اروپای‌ ساحلی‌) نیز باید در جهت‌ غرب‌ از دریای‌ مدیترانه‌ از تنگه‌ جبل‌الطارق‌ گذشت‌ و سپس‌ به‌ اروپای‌ شمالی‌ دسترسی‌ پیدا كرد.


شما در حال مطالعه صفحه 1 از یک مقاله 2 صفحه ای هستید. لطفا صفحات دیگر این مقاله را نیز مطالعه فرمایید.