پنجشنبه, ۱۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 2 May, 2024
پیوند عمیق مسائل اخلاقی با یکدیگر
فضایل اخلاقی غالباً با یکدیگر مربوطند همانگونه که رابطه نزدیکی در میان رذایل اخلاقی دیده میشود. به همین دلیل، جدائی کامل آنها از یکدیگر غالباً امکانپذیر نیست. این پیوند و ارتباط گاهی بهخاطر ریشه های مشترک آنهاست و گاه به خاطر پیوند ثمرات و نتایج آنها با یکدیگر.در قسمت اوّل یعنی پیوند ریشهها، مثالهای روشنی داریم؛ غیبت کردن در بسیاری از موارد زائیده صفت رذیله حسد است. شخص حسود میکوشد با غیبت کردن کسی که مورد حسد اوست، آبروی او را ببرد و شخصیّتش را درهم بشکند. تهمت و افترا، تکبّر و خودبرتربینی، تحقیر و کوچک شمردن دیگران نیز از همان رذیله حسد سرچشمه میگیرد.
بالعکس، علوّ طبع همان گونه که جلوی طمع را میگیرد، با حسد و کبر و غرور و تملّق و چاپلوسی نیز مبارزه میکند.در مورد نتایج و ثمرات نیز این پیوند بخوبی دیده میشود، یک دروغ ممکن است سرچشمه دروغ های دیگر شود و گاه برای توجیه آن دست به گناهان و خطاهای دیگری بیالاید یا با انجام یک جرم، جرائم دیگری انجام دهد تا آثار جرم اوّل را بپوشاند و بالعکس، انجام یک عمل اخلاقی مانند رعایت امانت، منتهی به محبّت و دوستی و پیوند در میان افراد یا تعاون اجتماعی و مانند آن میشود.در روایات اسلامی نیز اشارات لطیفی به این امر مهم آمده است. در حدیثی از امام علی(علیهالسلام) میخوانیم که فرمود: «اِذا کانَ فِی الرَّجُلِ خَلَّةٌ رائِعَةٌ فَانْتَظِرْ اَخَواتِها؛ هنگامی که در کسی صفت جالب و زیبایی ببینی، در انتظار بقیّه صفات نیک او، باش!»(۱)در حدیث دیگری از امام صادق(علیهالسلام) میخوانیم که فرمود: «اِنَّ خِصالَ الْمَکارِمِ بَعْضُها مُقَیَّدٌ بِبَعْض؛ صفات شایسته با یکدیگر مربوط و مقیّدند.» و در ذیل همین حدیث اشاره شده است به «صِدْقُ الْحَدیثِ وَصِدْقُ الْبَأْسِ وَاِعْطاءُ السّائِلِ وَالمُکافاتُ بِالصَّنایِعِ وَاَداءُ الاَْمانَةِ وَصِلَةُ الرَّحِمِ وَالتَّوَدُّدُ اِلَی الْجارِ وَالصّاحِبِ وَقُرَی الضَّیفِ وَرَأْسُهُنِّ الْحَیاء؛ راستگویی، مقاومت در میدان جنگ، بخشش به درخواست کننده، پاداش نیکی به نیکی، ادای امانت، صله رحم، محبّت نسبت به همسایه و دوست و پذیرایی شایسته از مهمان و در رأس همه آنها حیا قرار گرفته است.»(۲)در واقع حیا که روح آن تنفّر از گناه و زشتیهاست میتواند سرچشمه تمام افعال اخلاقی بالا بشود، همان گونه که صداقت پیوند نزدیکی با امانت و مقاومت در میدان مبارزه و محبّت و دوستی با بستگان و دوستان و همسایگان دارد.
در حدیثی از امام باقر(علیهالسلام) میخوانیم: «اِنَّ اللّهَ عَزَّوَجَلَّ جَعَلَ لِلشَّرِّ اَقْفالاً وَجَعَلَ مَفاتِیْحَ تِلْکَ الاَْقْفالَِ الشَّرابُ، وَاْلِکْذبُ شَرٌ مِنَ الشَّرابِ؛ خداوند برای بدیها قفلهایی قرار داده و کلید آن قفلها را شراب قرار داده است و دروغ از شراب بدتر است.»(۳) اشاره به این که دروغ میتواند سرچشمه انواع گناهان شود.شبیه همین معنی به صورت فشردهتری در حدیث امام حسن عسکری(علیهالسلام) آمده است آنجا که فرمود: «جُعِلَتِ الْخَبائِثُ کُلُّها فی بَیْت وَجُعِلَ مِفْتاحُها اَلْکِذْبَ؛ تمام زشتیها و بدیها در اتاقی قرار داده شده (که درِ آن بسته است) و کلید آن دروغ است.»(۴)این سخن را با حدیثی از پیامبر اکرم(صلی الله علیه وآله) پایان میدهیم:در روایتی آمده است، مردی خدمت رسول خدا(صلی الله علیه وآله) آمد و عرض کرد: یا رسولا...! من در پنهانی مرتکب چهار گناه میشوم، زنا و شرب خمر و سرقت و دروغ، فَاَیَّتُهُنَّ شِئْتَ تَرَکْتُها لَکَ؛ هر یک از آنها را که بفرمایی به خاطر تو آن را ترک میکنم! (گویا آماده ترک همه آنها نبود، میخواست یکی را به خاطر رسول خدا(صلی الله علیه وآله) ترک کند.)پیامبر(صلی الله علیه وآله) به او فرمود: «دَعِ الْکِذْبَ؛ دروغ را رها کن!»آن مرد از خدمت پیامبر(صلی الله علیه وآله) بازگشت.
هنگامی که تصمیم گرفت به سراغ عمل منافی عفّت برود، به خودش گفت اگر این کار را انجام دهم ممکن است پیامبر(صلی الله علیه وآله) از من سوال کند، اگر راست گویم حد بر من جاری میکند و اگر دروغ بگویم پیمان خود را با او شکسته ام (ناچار این عمل را ترک کرد).سپس تصمیم به سرقت و شرب خمر گرفت، باز همین فکر برای او پیش آمد، به خدمت پیامبر(صلی الله علیه وآله) برگشت و گفت:«قَدْ اَخَذْتَ عَلَیَّ السَّبیلَ کُلَّهُ فَقَدْ تَرَکْتُهُنَّ اَجْمَعَ؛ شما تمام راهها را بر من بستی، به همین جهت من تمام این گناهان را ترک خواهم نمود!»(۵)از مجموع آنچه گفته شد میتوان نتیجه گرفت که در بسیاری از موارد برای تربیت نفوس و تهذیب اخلاق و مخصوصاً اصلاح بعضی از خلق و خوها باید از اموری که پیوسته و وابسته به آن است شروع کرد و از مقارنات و خلق و خوهای دیگر که با آن مرتبط است کمک گرفت.
پینوشتها: ۱. بحار، جلد ۶۶ صفحه ۴۱۱، حدیث ۱۲۹.۲. بحارالانوار، جلد ۶۶، صفحه ۳۷۵.۳. بحارالانوار، جلد ۶۹، صفحه ۲۳۶، حدیث ۳.۴. بحار، جلد ۶۹، صفحه ۲۶۳.۵. شرح نهجالبلاغه ابن ابی الحدید، جلد ۶، ص ۳۵۷.
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
خرید بلیط هواپیما
ایران اسرائیل آمریکا روز معلم رهبر انقلاب معلمان مجلس شورای اسلامی بابک زنجانی مجلس خلیج فارس دولت دولت سیزدهم
تهران فضای مجازی هواشناسی شهرداری تهران سیل پلیس قوه قضاییه آموزش و پرورش بارش باران سلامت سازمان هواشناسی دستگیری
خودرو قیمت خودرو بازار خودرو قیمت دلار دلار قیمت طلا سایپا ایران خودرو بانک مرکزی کارگران تورم حقوق بازنشستگان
مسعود اسکویی تلویزیون رضا عطاران سریال سینمای ایران سینما دفاع مقدس تئاتر فیلم
دانشگاه علوم پزشکی مکزیک
رژیم صهیونیستی غزه جنگ غزه فلسطین چین روسیه حماس نوار غزه ترکیه عربستان اوکراین نتانیاهو
پرسپولیس فوتبال استقلال سپاهان تراکتور باشگاه استقلال لیگ برتر ایران رئال مادرید بایرن مونیخ لیگ قهرمانان اروپا لیگ برتر باشگاه پرسپولیس
هوش مصنوعی اینستاگرام همراه اول شبکه های اجتماعی اپل ناسا وزیر ارتباطات تبلیغات گوگل پهپاد
کبد چرب کاهش وزن دیابت قهوه فشار خون داروخانه