ضد فیلم

نگاهی به خصوصی

در هر مقطعی از زمان، چیزی در سینمای ما مُد می‏شود که اصولا پرداختن به آن کلاس دارد.این روزها ظاهرا خیانت سوژه باکلاس فیلمسازهای ما شده. سوژه‏ای که اگر قرار باشد پرداختن به آن با همین شکل و همین کثرت ادامه پیدا کند بسیار نگران کننده است. وقتی می‏خواهم فیلم هر کارگردانی را ببینم معمولا قبلش سؤال‏هایی ذهنم را درگیر می‏کند. در مورد فرح بخش هم همیشه دوست دارم حدس بزنم این بار از روی چه فیلمی کپی کرده است؟! نگاهی به کارنامه حسین فرح بخش در مقام تهیه کننده نشان می‏دهد او استاد این کار است؛ از«شارلاتان» که از فیلمفارسی‏های قبل از انقلاب کپی شده گرفته تا کپی از فیلم «همسفر» در«عروس فراری» و... که در گیشه فروش خوبی داشتند، اما اشکال کارش این است که همیشه کپی‏هایش برابر اصل در نمی‏ آید.

«خصوصی» با نام سابق «زندگی خصوصی»گرچه بی شباهت به Match Point وودی آلن نیست و حتی شباهت‏هایی هم به «شوکران» بهروز افخمی و«تکیه بر باد» دارد اما به نظر می‏رسد این بار آقای کپی کار « تیک» اسماعیل فلاح پور را نشانه رفته است. فیلم با یک برچسب سیاسی قصد دارد روایتگر تغییرات شخصیتی یک روزنامه نگار سیاسی (با بازی فرهاد اصلانی) نسبت به دوران قبل از انقلاب باشد. سوژه‏ای که فرح بخش در «خصوصی» به کار برده علاوه بر تکراری بودن به شکلی بسیار سطحی پرداخته شده است. شخصیت اصلی فیلم شخصی است که برای رسیدن به تمام اهداف و خواسته‏هایش از سرپوش اسلام استفاده می‏کند.

فیلمنامه ضعیف «خصوصی» عملا هیچ حرفی برای گفتن ندارد وهمان حرف هایی هم که می‏خواهد بزند انگار بر تن این فیلم زار می‏زند! مسئله اینجاست که وقتی «تیک»،«خصوصی» می‏شود باید حرف هایش هم متناسب با ادبیات فرح بخش آداپته شود.

شخصیت پردازی در«خصوصی» دقیقا مشابه کتاب قصه‏های رده سنی ب است، دو دسته آدم افراطی.یکی کاملا خوب یکی کاملا بد. یکی کاملا سپید یکی کاملا سیاه. این افراط‏ها را حتی می‏توان در روابط بین شخصیت‏های فیلم باهم وحتی خود دیالوگ‏ها جستجوکرد که آنها را شعار زده کرده است. به همین دلیل می‏گویم «خصوصی» حرف نمی‏زند فقط یک سری شعار بی‏منطق می‏دهد. به نظرم هیچکدام از شخصیت‏های فیلم فرح بخش را نمی‏توان شناخت.

نکات گنگ مبهمی در فیلمنامه وجود دارد که شاید مهمترینش همین مشخص نبودن علت اصراردخترجوان برای ماندن با ابراهیم باشد؛ مسئله‏ای که با توجه به اینکه دختر هیچ کمبود و مسئله‏ای در زندگی‏اش ندارد و تنها به دلیل علاقه به نوشته‏های ابراهیم حاضر به ادامه رابطه است قابل توجیه نیست. به واقع فیلم از نداشتن یک خط روایی مشخص که بیننده را از آغاز تا پایان مجذوب وجه درام اش کند رنج می‏برد.

«خصوصی» شاید در ابتدا یک فیلم سیاسی به نظربیاید مخصوصا به واسطه سکانس‏های آغازینش اما درکل اثری از سیاست در این فیلم وجود ندارد و تنها باورها و نگرش یک آدم سیاسی به ظاهر مسلمان درباره مسائل مختلف نمایش داده می‏شود.

انگار فرح بخش زیاد عجله داشته چون تمام حرف‏هایش را درهمان نیم ساعت اول فیلم می‏زند به گونه‏ای که شما اگر تقریبا دوسوم پایانی فیلم را از دست بدهید هم چیزی از دست نداده‏اید چون حرفی برای گفتن نمانده است. فرح بخش ظاهرا هم علاقه زیادی به کلوزآپ دارد و هم میزانسن‏های یکنواخت و تکراری. در مورد بازی ها فقط فکر می‏کنم اگر فرهاد اصلانی شایسته سیمرغ بود قطعا به خاطر بازی در«خرس» بوده نه این فیلم، ضمن اینکه هانیه توسلی دارد در قالب یک تیپ تکراری ظاهر می‏شود و دیگر این بازی‏ها از او تکراری شده و لعیا زنگنه‏ای که با توجه به کاراکتر بی‏شناسنامه‏اش اصلا نمی‏توانم درباره بازی‏اش قضاوت کنم.نکته مهمی که نباید به سادگی از کنارش گذشت نگاه فرح بخش در«خصوصی» به جامعه زنان است. نگاهی بسیار سطحی و غیرعقلانی که در آغاز فیلم با خوار و ذلیل شدن شخصیت‏های زن به عنوان شخصیت‏های مقابل نقش اصلی، شروع می‏شود سپس به یک زن خیانت می‏شود، از دیگری هم که فقط استفاده ابزاری می‏شود و وقتی دیگر به درد نخورد باید با یک گلوله ازصحنه حذف شود. ببینید حتی زن مثبت فیلم چه خوب با همه چیزکنار می‏آید. مهم نیست که شوهرش خیانت کرده خب اشتباه کرده و قابل بخشش است و قابل تحمل!عملاهیچ چیزی درباره شخصیت زن های فیلم فرح بخش نمی‏فهمیم. نه دلیل دلبستگی شان نه سکوت نه تحمل و ...

تصویر زن ایرانی در «خصوصی» اینچنین است: یکی آویزان است ودیگری توسری خور. راستی آن‏هایی که می‏گفتند فرهادی در فیلم اخیرش شخصیت زن ایرانی را به طرز بدی نمایش داده و زن‏های فیلمش ایرانی نیستند و این پر از سیاه نمایی است «خصوصی» را از دست ندهند. من در«خصوصی» خیانت را دیدم. خیانت بزرگی بود، خیانت فیلمساز به شعور مخاطب‏اش.

نویسنده : حمید سلجوقی