هزینه اضطراب اجتماعی زنان

اضطراب یكی از شایعترین مشكلات عاطفی انسان امروز است كه آنچنان در تار و پود زندگی وی ریشه دوانده كه به جرات می توان گفت زمینه بسیاری از بیماریهای جسمی, كسالتهای روحی, آشفتگی های رفتاری و واكنش های نامناسب او را تشكیل می دهد

اضطراب یكی از شایعترین مشكلات عاطفی انسان امروز است كه آنچنان در تار و پود زندگی وی ریشه دوانده كه به جرات می توان گفت زمینه بسیاری از بیماریهای جسمی، كسالتهای روحی، آشفتگی های رفتاری و واكنش های نامناسب او را تشكیل می دهد.

اضطراب انسان امروزی، واكنشی است در مقابل رشد سریع تكنولوژی، فشارهای ناشی از شهرنشینی، گسستگی های ارتباطی، از هم پاشیدگی جوامع، تحولات اجتماعی و تعارضات فردی كه به شكل فزاینده حیات بارورانسان را تهدید می كند.

بنابراین در جهان كنونی هر فردی بسته به تجربیات و شخصیت خود می تواند كم و بیش اضطراب را تجربه نماید، خلوت و تنهایی، خانه و محیط تحصیل، مكانها و محیط اشتغال می توانند از جمله عوامل ایجاد اضطراب باشند.

اضطراب یك هیجان معمول بوده و واكنشی در مقابل تغییرات زندگی است. اشكال خفیف اضطراب حتی می تواند زمینه ساز ایجاد سازش بوده و خاصیت انطباقی هم داشته باشد .اما اضطراب در شكلهای جدی آن مشكل آفرین است.

در این گزارش ضمن اشاره به تعاریف زیربنایی اضطراب، نشانه ها وعلائم، انواع اضطراب، تلاش شده است بر نوع خاصی از اضطراب، یعنی اضطراب و هراس اجتماعی(كمرویی و تنهایی)، تأكیده شده و از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار گیرد.

●تعریف اضطراب

اضطراب از نظر روان شناسی و روان پزشكی یعنی «ناآرامی، هراس و ترس ناخوشایند و فراگیر با احساس خطر قریب الوقوع كه منبع آن قابل شناختن نیست» به سخن دیگر اضطراب یك پاسخ طبیعی در مقابل هر نوع تهدید یا فرآیندی آگاه كننده و اخطاری به فرد درباره یك خطر یا موقعیت ضربه آمیز است. الگوی اضطراب در موجود زنده كاملاً فطری است و در حد متعادل آن نیروی محركی برای بسیاری از اعمال و رفتار انسان و ضرورتی برای بقای حیات، صیانت نفس، تلاش، حركت و آمادگی برای مقابله با تهدیدها، خطرهای طبیعی و اجتماعی به شمار می رود. اما زمانی كه نگرانی های فرد نسبت به مسایل مختلف به طور فراگیر افزایش یابد، به تدریج شاهد بروز اضطراب مرضی خواهیم بود.

اضطراب پاسخی درمقابل خطر نا آشكار و مبهم است به عبارت دیگر،احساس نا خوشایند بیمناكی و ترس ناراحت كننده ای از پیش بینی خطری است كه منشاء آن مشخص نیست .

نشانه ها و علائم اضطراب

عصبی بودن، آرام و قرار نداشتن، تنش، احساس خستگی، سرگیجه، تكرر ادرار، تپش قلب، بی حالی، تنگی نفس، تعریق، لرزش، نگرانی و دلهره، بی خوابی، اشكال در تمركز حواس، گوش به زنگ بودن.

●انواع اضطراب؟

اضطراب انواع مختلف و متنوعی دارد كه هر فردی ممكن است به یك یا چند نوع از این اختلالات مبتلا باشد، در این مقاله بر نوع خاصی از آن كه اضطراب اجتماعی نامیده می شود، تأكید شده است.

۱- اختلال اضطراب فراگیر یا منتشر تركیبی از علائم ذكرشده در قسمت نشانه ها و علائم اضطراب در این اختلال مشاهده می شود، در اضطراب فراگیر خطر واقعی وجود ندارد.

۲- اختلال هراس این افراد دچار حملات اضطرابی پیش بینی نشده ای می شوند. مبتلایان به این اختلال می ترسند مبادا بمیرند، دیوانه شوند یا بی اختیار دست به كارهایی بزنند و یا علائم روانی - حسی غیرمعمول نشان دهند.

۳ - ترسهای اختصاصی یا ساده شایعترین نوع ترس و غیرمنطقی است. طی آن فرد از مواجهه با اشیاء، فعالیتها و موقعیتهای خاص همچون ترس از حیوانات، طوفان، بلندی، جراحت، خون و مرگ اجتناب می كند.

۴- ترس از مكانهای باز افراد مبتلا به این اختلال از رفتن به فضای باز، مسافرت و حضور در ازدحام امتناع می كنند. این افراد از ترك كردن محیط منزل دچار ترس شدید هستند.

۵- اضطراب اجتماعی یا ترسهای اجتماعی این نوع ترس از اواخر دوران كودكی یا اوائل نوجوانی شروع می شود و حتی تا بزرگسالی ادامه می یابد. (اضطراب اجتماعی). این افراد در مواجهه با دیگران احساس شرمساری می كنند، نگران هستند كه دستها و صدایشان نلرزد و سرخ نشود. معمولاً از صحبت كردن و غذا خوردن در حضور جمع، ابراز وجود كردن، انتقاد كردن، اظهارنظر كردن و اشتباه كردن می ترسند.

۶- اختلال وسواس عبارت است از وسواس شدن افكار یا اعمال غیرارادی، تكراری و غیرمنطقی كه فرد برخلاف میل خود آن را تكرار می كند.

۷- اختلال استرس پس از سانحه این اختلال قبلاً «سندرم موج انفجار» نامیده می شد. معمولاً با یك استرس شدید هیجانی كه شدت آن می تواند برای هركس آسیب رسان باشد همراه است از قبیل جنگ، بلا یا سوانح طبیعی مثل زلزله، مورد حمله یا تجاوز به عنف واقع شدن و تصادفات شدید.

●اضطراب اجتماعی

اضطراب اجتماعی نتیجه ای است از احتمال یا وقوع نوعی ارزیابی شخصی در موقعیت های مختلف اجتماعی - فردی كه دچار اضطراب اجتماعی است هیچ گونه تمایلی به آغاز ارتباط با دیگران ندارد و با احساسی از ترس و پایداری غیرمعقول، از هر موقعیتی كه ممكن است در معرض داوری دیگران قرار گیرد، اجتناب می ورزد. برداشت یا تصور شخص از موقعیت های اجتماعی كه احتمال دارد شخصیت او مورد سنجش و ارزشیابی قرار گیرد، می تواند واقعی یا خیالی باشد.

در واقع شخصی كه به شدت دچار اضطراب اجتماعی است، تصور می كند در هر موقعیت یا شرایط اجتماعی فرد یا افرادی به محض مواجه شدن با او رفتار و شخصیتش را مورد نقادی و ارزیابی قرار خواهند داد و یا ممكن است طوری رفتار كند كه مورد تحقیر دیگران واقع شود و در فشار و مخمصه قرار گیرد.

هنگامی كه چنین اضطرابی بر وجود فرد مستولی شود، اعتماد به نفس كاهش می یابد، قدرت نگرش واقع بینانه و برقراری ارتباط متقابل با دیگران به حداقل می رسد و احساس تنش یا ناتوانی در تنش زدایی، افسردگی، ناآرامی و بیقراری، گریز از ارتباطات معمول اجتماعی و دل مشغولی های مفرط، شخصیت فرد را فرا می گیرد.

همه انسان ها از كوچك تا بزرگ اساساً تشویق پذیر و تنبیه گریز هستند و دوست ندارند كه بخشی از رفتار یا جنبه های مختلف شخصیتشان توسط دیگران مورد ارزیابی و نقادی قرار گیرد، اما آن دسته از كودكان، نوجوانان و بزرگسالانی كه به طورغیرعادی دچار ترس یا اضطراب اجتماعی هستند، كمترین تمایلی برای حضور در موقعیت های اجتماعی و ارتباط با دیگران ندارند، چرا كه همه موقعیت های اجتماعی و تعامل بین فردی را صحنه های ارزیابی و انتقاد تلقی می كنند.

برای مثال حضور در جلسات مصاحبه و گزینش تحصیلی و شغلی، دیدار با فردی مسئول یا مقتدر برای اولین بار، صحبت، سخنرانی و ارائه گزارش در حضور مخاطبان برجسته، مصاحبه در برنامه پخش مستقیم تلویزیون یا رادیو، ورود به اطاقی مملو از آدم های غریبه و موقعیت هایی از این قبیل تقریباً همه افراد را تا حدودی مضطراب می كند،اما بعضی از كودكان، جوانان و بزرگسالان غالباً در هر موقعیت اجتماعی كه ممكن است رفتار ایشان مورد ارزیابی قرار گیرد، دچار اضطراب شدید می شوند. برای این قبیل افراد، اضطراب یك وضعیت گذرا نبوده و نوعی ویژگی شخصیتی محسوب می شود.

اضطراب اجتماعی در شرایط زیر بیشتر مشاهده می شود

۱- ترس از عدم تأیید یا انتقاد توسط دیگران.

۲- ترس از قرار گرفتن در موقعیتی كه می بایست مصمم و قاطع جواب داد یا اظهار نظر كرد.

۳- ترس از مقابله كردن با شرایط خاص اجتماعی، عصبانیت ها و پرخاشگری ها.

۴- ترس از مواجه شدن و همكلامی با جنس مخالف.

۵- ترس از ناتوانی در برقراری و حفظ روابط بسیار صمیمی بین فردی.

۶- ترس از بروز جدی تعارض و دوگانگی احساس در خانواده و طرد شدن توسط والدین.

۷- ترس از طرد شدن و از دست دادن روابط بین فردی.

●كمرویی چیست؟

كمرویی یك توجه غیرعادی و مضطربانه به خویشتن در یك موقعیت اجتماعی است كه در نتیجه آن فرد دچار نوعی تنش روانی - عضلانی می شود، شرایط عاطفی و شناختی اش متأثر می گردد و زمینه بروز رفتارهای خام و ناسنجیده و واكنش های نامناسب در وی فراهم می شود.

به عبارت دیگر، پدیده كمرویی به یك مشكل روانی - اجتماعی و آزار دهنده شخصی مربوط می شود كه همواره به صورت یك ناتوانی اجتماعی ظاهر می گردد. به بیان ساده، كمرویی یعنی «خود توجهی» فوق العاده و ترس از مواجه شدن با دیگران.

بنابراین كمرویی:

۱- رو به رو شدن با افراد جدید را برای فرد نگران كننده و دشوار می كند.

۲- وارد شدن به اماكن جدید و كسب و كار و تجارت تازه را برای فرد سخت می نماید.

۳- مخفی شدن از انظار و احساس عجز در عین توانمندی را سبب می شود.

●علل كمرویی

كمرویی یك پدیده روانی - اجتماعی است. این، صفت یك ویژگی ارثی یا ژنتیكی نیست، بلكه اساسا در نتیجه روابط نادرست بین فردی و سازش نایافتگی های اجتماعی در مراحل اولیه رشد، در خانه و مدرسه پدیدار می گردد. با اینكه برخی از روان شناسان نظیر كتل (۱۹۸۳) بر این عقیده اند كه بعضی بازمینه یا «سندرم كمرویی» متولد می شوند اما باید توجه داشت كه بحث درباره سندرم كمرویی و استعداد بیشتر بعضی از كودكان در ابتلا به كمرویی، به معنای ارثی بودن كمرویی مثل رنگ چشم و پوست نیست.

دكتر سعیدی در زمینه علل ایجاد اضطراب اجتماعی و كمرویی معتقد است: علل مختلفی چون مدرسه، خانه، محیط كار و شغل در ایجاد كمرویی و هراس اجتماعی مؤثرند اما به نظر من عاملی كه از همه مهمتر است، وارد شدن ما به عصر انفجار اطلاعات است. در این عصر افراد با زیاد شدن اطلاعاتشان در هر زمینه ای، بر نگرانی هایشان نیز افزوده می شود. در این عصر، مرزهای بیولوژیكی شكسته شده و افراد با آگاهی های فراوانی كه كسب می كنند، اضطراب فراوانی نیز پیدا می كنند .

دكتر بهرامی (متخصص تحلیل رفتار متقابل) معتقدند: اضطراب اجتماعی و كمرویی ناشی از آن می تواند به دلیل نوع باورهایی باشد كه در زمان كودكی از طریق والدین منتقل شده است. نتیجه آن هم می تواند جدایی از محیط اطراف و انزوای اجتماعی باشد. در حقیقت مهمترین عامل در ایجاد اضطراب اجتماعی، بازدارنده هایی هستند كه به صورت پیام والدین درباره هر فرد بوجود می آید.

●زمینه های اضطراب اجتماعی و كمرویی

زمینه های بسیاری هستند كه می توانند در ایجاد، اضطراب اجتماعی و كمرویی تأثیر داشته باشند، در اینجا به اصلی ترین آنها، اشاره می شود.

۱- كمرویی ناشی از ترس

كمرویی ناشی از ترس عموما در ۶ ماه اول از اولین سال زندگی كودك مشاهده می شود. در حقیقت كودك خردسال از این رو كمروست كه مردم برایش ناآشنا بوده، از او بزرگتر، قوی تر، قدرتمندتر و مقتدرترند و او نمی داند در شرایط گوناگون چگونه با وی برخورد خواهند كرد. بعد از ۶ ماهگی، كودكان خردسال بتدریج به لحاظ رشد ذهنی و عاطفی قادر می شوند تا افراد آشنا را از غریبه ها تشخیص بدهند همراه با افزایش دامنه ارتباطات كودك با دیگران كم كم بر تجارب خوشایند و دوست داشتنی كودك افزوده و ترسش فرو می ریزد و این حالت مقدمه لازم و مطلوبی برای اجتماعی تر شدن كودك است.

۲- خانواده و فرزندان كمرو

محیط خانواده و تجارب اولیه كودك به خصوص در سنین پیش دبستانی و سالهای آغازین مدرسه اصلی ترین نقش را در شكل گیری شخصیت كودك دارد . در این دوران الگوهای رفتاری بزرگسالان، برنامه های تلویزیونی، نحوه و میزان ارتباطات عاطفی، كلامی و اجتماعی خردسالان با والدین می تواند بیشترین تأثیر را در رشد مطلوب اجتماعی و یا بوجود آمدن اضطراب و كمرویی كودكان داشته باشد. زمانی كه والدین، خودشان عموما مضطرب بوده، از مهارت برقراری روابط عاطفی - اجتماعی مطلوب و خوشایند با دیگران به ویژه فرزندان خود بی بهره باشند، بدون شك طبیعی است كه فرزندان این خانواده نیز بیاموزند كه كمرو باشند به همین دلیل بعضی از روان شناسان مثل واتسون كمرویی كودكان را در نتیجه یادگیری و تقویت آن در خانه و مدرسه می دانند. مشاهده دو گانگی و تعارض در رفتار والدین و ایجاد نا هماهنگی در مفاهیم اساسی شخصیت، موجب كشمكش های درونی و در نتیجه اختلال در رشد طبیعی گردیده، اضطراب شدید و كمرویی كودك را به همراه خواهد داشت.

۳- تك فرزند ها و فرزندان اول خانواده

كمرویی در میان فرزندان اول خانواده و تك فرزندها بیش از سایر فرزندان دیده می شود، به خصوص زمانی كه والدین قادر نباشند زمینه تربیت و رشد اجتماعی مطلوب و هماهنگ ایشان را مطابق با نیازهای عاطفی و اجتماعی آنان فراهم آورند . فرزندان اول خانواده و تك فرزند ها در برقراری ارتباط با همسالان خود بیشتر با مشكل مواجه می شوند تا افراد بزرگسال، معمولا وقتی تك فرزند ها وارد مدرسه می شوند، بیشتر دوست دارند كه با معلم ارتباط داشته باشند تا با همسالان خود و اگر از طرف معلم و خانواده هدایت نشوند و ارتباط متعادلی با همكلاسیهای خود پیدا نكنند به تدریج با مشكل جدی در رشد اجتماعی مواجه می شوند.

سمیه صیادی فر

---