درباره خاور میانه(4): دین

سامال عرفانی

دین غالب در خاورمیانه، دین اسلام است. بیش از 90درصد از جمعیت منطقه ی خاورمیانه مسلمان هستند. مسیحیان با حدود 4درصد جمعیت منطقه، بعد از مسلمانان بزرگترین گروه دینی منطقه هستند، و یهودیان حدود 2درصد جمعیت منطقه را تشکیل می دهند. مسلمانان به صراحت این امر را تصدیق می نمایند که یهودیت و مسیحیت نسبت به اسلام قدمت بیشتری دارند و بنابراین به مسیحیان و یهودیان به عنوان "اهل کتاب"  می نگرند-یعنی گروه هایی که دارای متون مقدس مختص خود هستند و باید در انجام مراسم و فرائض دینی خود آزاد باشند.
اسلام به دو گونه عمده تقسیم می شود، اسلام سنی و اسلام شیعه. مسلمانان سنی، هم در خاورمیانه و هم در جهان اسلام به طور کلی، جمعیت بمراتب بیشتری را دارا هستند. اهل تسنن و تشیع بر سر مسئله ی جانشینی پس از مرگ حضرت محمد [ص] در سال 632 میلادی، از هم جدا شدند. اکثریت مسلمانان، اهل سنت، معتقدند که چهار خلیفه ی اول، که همگی از مردان طایفه ی پیامبر بودند، جانشینان بر حق وی هستند. اقلیتی، اهل تشیع، معتقدند که نزدیک ترین وارث مذکر محمد، پسر عمو و دامادش علی،برای رهبری جامعه مدنظر ایشان بوده است. شیعیان، تنها فرزندان علی (امامان) را به عنوان حکمرانان مشروع قبول دارند. شیعیان خود به چندین فرقه تقسیم می شوند، و مبنای تفاوت آنها به این مساله برمی گردد که به امامت چه تعداد از نوادگان ذکور علی(ع) به عنوان رهبران جامعه اسلامی باور داند.  مسلمانان شیعه ی خاورمیانه، که حدوداً 28درصد جمعیت منطقه را تشکیل می-دهند، اکثرا شیعه ی جعفری هستند. زیرا  12 امام را قبول دارند، جعفری ها همچنین " دوازده امامی " نیز نامیده می شوند. این گروه عمدتا در ایران متمرکز هستند. آنها معتقدند که دوازدهمین امام در آینده با برچیدن بساط قدرت رهبران دیگر، برای برقراری عدالت مطلق مراجعت خواهد کرد. این باور اقتدار دولت را از زمان تثبیت مذهب تشیع دوازده امامی، به عنوان دین رسمی دولت در 1501 تضعیف کرده است. دوازده امامی ها، همچنین در کشورهای عراق و لبنان زندگی می کنند. فرقه ی دیگر تشیع، زیدی های یمن هستند، که به پنج امام اعتقاد دارند. گروه سوم، که اسماعیلی ها نامیده می شوند (" هفت امامی ها ")، به هفت امام اعتقاد دارند؛چندصد هزار تن از آنها در سوریه ساکنند.
بیش از نیمی از مسیحیان خاورمیانه در مصر زندگی می-کنند. غالب مسیحیان مصر به کلیسای قبطی(Coptic church) تعلق دارند. باقی میسحیان خاورمیانه بین گروه های ارتودوکس ( ارمنی ها، یونانیان، و سوری ها) و گروه های کاتولیک ( ارمنی ها، یونانی ها، مارونی هاو سوری ها) در عراق، لبنان، و سوریه تقسیم می شوند. تقسیم بندی رسمی میان فرقه های ارتودوکس و کاتولیک به دوران انشقاق بزرگ(Great Schism) در 1054 میان کلیساهای شرقی و رمی برمی گردد. با این حال بغیر از مارونی ها،  اغلب کاتولیک های خاورمیانه از اعقاب پیروان انواع کلیساهای ارتودوکس هسند که در قرون 17 و 18 تغییر کیش دادند.
تقریبا تمامی یهودیان خاورمیانه در اسرائیل زندگی می -کنند. یهودیان ارتودوکس، که عقاید سنتی یهودی را سرسختانه دنبال کرده و به آنها عمل می کنند، بیشترین تاثیر را بر امور دینی در اسرائیل دارا هستند. یهودیان اصلاح طلب که سعی دارند تا سنت یهودیت جهت انطباق با شرایط جدید، تعدل کنند و یهودیان محافظه کار کهدر جایی مابین ایندو گروه قرار می گیرند، اقلیت های مهمی را تشکیل می دهند. گروه های اصلاح طلب و محافظه کار برای احراز نقشی محدود در امور دینی اسرائیل در تلاشند .

منبع: دایره المعارف انکارتا
[e-mail]