یادداشتی در باب موزه

ژرژ باتای ترجمه ی بهرنگ پورحسینی

تصویر: باتای
آن چه که در پی می آید یادداشتی است با عنوان "Musée" که از میان مجلد نخست مجموعه آثار ژرژ باتای (با این مشخصات: Oevres complétes, premiere écrits. .(Georges, Bataille. Paris: Gallimard, 1970. P: 239-240 به فارسی برگردانده شده است. مجلدی که دربرگیرنده ی نوشته های ژرژ باتای از سال 1922 تا 1940 است و به این ترتیب این نوشته نیز نمی تواند بی تأثیر از شور و شوق سوررئالیستی باتای در آن ایام باشد.

+++++++


بر اساس آن چه که در دائره المعارف کبیر آمده، نخستین موزه به معنای مدرنِ کلمه (یعنی نخستین مجموعه ی هنریِ عمومی) در 27 ژوئیه ی سال 1793 به وسیله ی مجمع ملی (1) در فرانسه تأسیس شده است. به این ترتیب، تولد موزه ی مدرن به دوران گسترش گیوتین پیوند خورده است. البته، موزه ی اشمولن آکسفورد، که در اواخر سده ی هفدهم تأسیس شده بود، پیشاپیش یک مجموعه ی هنریِ عمومی متعلق به دانشگاه بود.
بی شک گسترش موزه ها از امیدها و تصوراتِ حتا خوش بین ترین بنیان گذاران آن نیز فراتر رفت. امروزه نه تنها تعداد فراوان موزه های جهان نشان دهنده ی انباشت هنگفت ثروت است، بل که تعداد فراوان بازدیدکنندگان موزه ها در سرتاسر جهان هم بی شک نشان دهنده ی جذابیت ها و نمایش های باشکوه و عظیم انسان هایی است که از بند دغدغه های مادی رها شده و وقت خود را صرف تماشای آثار هنری می کنند.
باید این واقعیت را در نظر داشت که سالن ها و ابژه های هنری صرفاً ظروفی اند که محتوای آن ها به وسیله ی بازدیدکنندگان شکل گرفته است: این محتوا است که باعث تفاوت موزه از یک مجموعه ی هنریِ خصوصی می شود. موزه همچون ریه ی یک شهرِ بزرگ است: هر یکشنبه خیل مردم همچون خون در موزه جریان پیدا می کنند و از درون آن تصفیه شده و تازه و باطراوت از آن خارج می شوند. تابلوها صرفاً سطوح مرده ای اند و مردم به آن ها تحرک، جنب وجوش، و درخششی می بخشند که به شیوه ای تخصصی توسط منتقدان معتبر توصیف می شود. یکشنبه-ها، اگر ساعت پنج در درب خروجی لوور بایستیم، مشاهده ی موج بازدیدکنندگانی که از شوق حضوری یکدست و خیره کننده به وجد آمده و چشمان شان همچنان برق می زند جذاب است.
گراندویل نسبت میان ظرف و محتوا در موزه ها را (ظاهراً با حداقل میزان) مبالغه در مورد پیوندهایی که به طور موقت میان بازدیدکنندگان و اشیای مورد بازدید برقرار می شود به تصویر کشیده است. همان گونه که وقتی یک فرد بومیِ ساحل عاج تبرهای سنگیِ صیقلی مربوط به عصر نوسنگی را در ظرفی پرآب قرار می دهد، در ظرف غوطه ور می شود و ماکیان را پیش کش چیزی می کند که به زعم او سنگ صاعقه ها است (سنگی که هنگام ضربات صاعقه از آسمان فرود می آید)، گراندویل هم پیشاپیش از شور و هیجان و پیوند ژرف با ابژه های هنری ای خبر می دهد که بازدیدکنندگان موزه های مدرن را تعریف می کنند.
موزه همچون آینه ی بزرگی است که انسان در آن تمام وجوه خود را تماشا می کند، خود را واقعاً شگفت انگیز می یابد، و تسلیم وجد و شعفی می شود که در مجلات هنری تجلی می یابد.   

1)    Convention. در طی سال های 1792 تا 1795 مجمع قانون-گذاری پس از لغو سلطنت لویی شانزدهم اداره ی امور کشور را به دست «مجمع ملی» سپرد. م.
2)    کاریکاتوریست و طراح فرانسوی سد ه ی نوزدهم. م.