هری پاتر یک داستان پر داستان نقد مجموعه رمان های هری پاتر

مجموعه کتابهای رمان هری پاتر که از نظر محبوبیت در عرصه ی جهانی جای خود را در میان طیف های مختلف سنی باز کرده است علاوه بر داشتن یک صورت ظاهری دارای یک صورت باطنی و درونی هم می باشد هدف این مقاله به بیان خود نویسنده , بررسی لایه های پنهانی این داستان است امید می رود که این مقاله که از منظری نو به داستان هری پاتر نظر داشته , بتواند درب حقیقت را به روی مخاطبین فارسی زبان این داستان باز کند

من یکی از خوانندگان مجموعه کتاب های هری پاتر و بینندگان فیلم های هری پاتر هستم . مدتی پیش که تازه کتابهای هری پاتر را به پایان رساندم ، به نکاتی برخوردم ، که تقدیم خوانندگان جست و جوگر می کنم .شایسته است پیش از هر چیز به خلاصه ی داستان توجه فرمایید :

•هزاران سال پیش در جامعه ساحران چهار جادوگر بزرگ به نام های گودریک گریفندور ، هلگا هافلپاف ، روینا رونکلاو و سالازار اسلیترین به تاسیس مدرسه ای با نام هاگوارتز برای آموزش سحر اقدام کردند . این چهار جادوگر که چهار گروه را در مدرسه به وجود آوردند ، بنا به سلیقه و تفکر خود به آموزش پرداختند . اما در میان اینها سالازار اسلیترین به این عقیده داشت که باید جادوگرانی را در مدرسه تعلیم دهیم که دارای خون خالص جادوگری هستند ، یعنی پدر و مادر آنها جادوگر باشند ( و انواع دیگر جادوگران به این صورت است که : یکی از والدین جادوگر باشد ، یا هیچ یک از والدین جادوگر نباشد و فقط فرزند ساحر متولد شده باشد ) آن سه جادوگر دیگر با عقیده ی وی موافق نبودند بنابراین اسلیترین از مدرسه خارج شد و قبل از خروج از مدرسه تالاری را در اعماق آن بنا کرد و هیولایی را در آن نهاد و درب تالار را بست به امید اینکه روزی نواده واقعی اش برگردد و با باز کردن درب تالار، مدرسه را از وجود خون ناخالص پاک کند .

•هزاران سال بعد از آن چهار جادوگر ، پسری به نام « تام مارلو ریدل » که دارای استعداد جادوگری است همراه دیگر محصلین وارد هاگوارتز می شود و سال اول تحصیل خود را آغاز می کند . سالها می گذرد و آن پسر کوچک که اینک نوجوانی شده ، متوجه می شود که مادرش جادوگر و پدرش غیر جادوگر بوده و در عین حال از خون مادری اش به سالازار اسلیترین می رسد . او در مدت تحصیلش در هاگوارتز دوستانی را در کنار خود جمع می کند . ‹ تام › برای خلاص شدن از نام پدرش که یک غیر جادوگر بوده ، اسم خود را به « لُرد ولدمورت » تغییر می دهد . او یک بار موفق به باز کردن تالار اسرار می شود که در پی آن دختری به وسیله ی هیولای آزاد شده از تالار ، کشته می شود . تام ریدل از آنجایی که زیر نظر یکی از اساتید خود به نام دامبلدور بوده موفق به باز کردن تالار برای بار دوم نمی شود و بعد از مدتی تصمیم به ترک مدرسه می گیرد . سال ها بعد ولدمورت به همراه یارانش که به مرگخواران معروف اند با نیروی سیاه خود به جامعه جادوگری حمله می کنند و با این که با مقاومت هایی روبرو می شوند ولی باز به کشتار ادامه می دهند . پیش گویی رخ می دهد که در آن گفته شده است که کودکی به دنیا خواهد آمد ، که ولدمورت را نابود می کند ، ولدمورت در صدد کشتن آن کودک بر می آید و زمانی که کودک یک سال دارد ، ولدمورت او را پیدا می کند . ولدمورت پدر و سپس مادر کودک را به قتل می رساند . و زمانی که می خواهد کودک را با طلسم مرگ به قتل برساند ، طلسم به خودش بر می گردد و او نابود می شود . جهان جادوگری دوباره روی آرامش را می بیند .

•پسرک یک ساله که هری پاتر نام دارد ، توسط جادوگران نماینده خیر به خاله اش سپرده می شود . هری پاتر بزرگ می شود و در سن یازده سالگی به مدرسه جادوگری می رود و در مدت تحصیل دوستان و دشمنانی پیدا می کند . هری پاتر در مدت تحصیل بارها مانع از قدرتمند شدن دوباره ی ولدمورت می شود ( کتابهای یک و دو ). ولی بالاخره ولدمورت پس از سیزده سال در برابر چشمان هری پاتر ، قدرتمند می شود ( کتاب چهار ) . با این که هری ، بارها به جامعه جادوگری می گوید که ولدمورت بازگشته ، ولی هیچ کس جز معدودی از جادوگران از جمله دامبلدور که مدیر مدرسه ی جادوگری است و همچنین حامی هری می باشد این موضوع را قبول نمی کند . نبرد کوتاهی میان دامبلدور و ولدمورت رخ می دهد ( در وزارتخانه ) و از آنجایی که وزیر برای چند ثانیه ولدمورت را می بیند ، بازگشت ولدمورت را تایید می کند ( کتاب پنج ) . وزیر جادوگری عوض می شود ، پس از مدتی نبردی در هاگوارتز ( مدرسه جادوگری ) رخ میدهد که طی آن دامبلدور ( حامی هری ) کشته می شود ( کتاب شش ) . هری و دوستانش در جهت وظیفه ای که دامبلدور به آنان واگذار کرده دیگر به مدرسه نمی روند ، و از سوی دیگر ولدمورت وزارتخانه ی جادوگری را تحت کنترل می گیرد ، و آموزش را کنترل می کند و در برخورد با خون ناخالص جادوگری بسیار اهتمام می ورزد بالاخره هری برای مبارزه به مدرسه باز می گردد ، معلمین طرفدار هری ، مدرسه را از وجود طرفداران ولدمورت خالی و هاگوارتز را جبهه ی مقاومت می کنند ؛ مرگخواران به مدرسه حمله می کنند و جنگ در می گیرد بالاخره هری و ولدمورت در مقابل هم قرار می گیرند و ولدمورت به دست او کشته می شود ( کتاب هفت ) .

این خلاصه ای بود از داستان هری پاتر که با درج شماره کتاب آن را عرضه نمودیم .

داستان هری پاتر که از چند کتاب تشکیل شده ، فرا تر از یک داستان معمولی برای نوجوانان و جوانان است ! این داستان که در آن به شدت از قوه ی خیال استفاده شده و در عین حال همچون اسطوره ها یک سیر منطقی را دنبال می کند دارای محتوایی مخفی و دور از خیال است ، محتوایِ پنهانِ این داستان دارای مضامین تاریخی و واقعی می باشد .

به عبارت دیگر داستان هری پاتر ، داستانی است خیالی درباره سحر و جادو ، جامعه ی جادوگری ، رویارویی خیر و شر ، محبت و کینه ، عشق و سرخوردگی ؛ ولی این داستان به ظاهر خیالی دارای چندین لایه ی معنایی است که سطحی ترین لایه ی آن ، که برای همه قابل درک است ، همان مضامینی بود که ذکر کردیم . و باید دانست که لایه های پنهان داستان به طور ناخودآگاه در ذهنخواننده نقش می بندد و در جای خود نمود می کند .

در اینجا به شرح این لایه های پنهان پرداخته ایم تا خوانندگانِ محترمِ مجموعه کتابهای هری پاتر ، بدانند که چه هدفی با نوشتن این داستان طولانی و درعین حال مجذوب کننده ، دنبال شده .

●لایه اول : لایه ی تاریخ

به نظر من خانم رولینگ ، زیرکانه ، چند رخ داد تاریخی را در لایه ای نامرئی و نسبتا طولانی در این داستان قرار داده است . حوادثی که در تاریخ معاصر اروپا رخ داده است .

۱.با اقدام آلمان در سال ۱۹۱۴ ، جنگ جهانی اول شروع شد که کُشتار زیادی در پی داشت .

• ولدمورت به جامعه ی جادوگری حمله کرد . در این جنگ هم از طرف خوبی و خیر و هم از طرف بدی و شر کشته های زیادی در جهان باقی می ماند .

۲.آمریکا به نفع متفقین وارد جنگ شد که در نتیجه حدود یک سال بعد آلمان شکست خورد و اثری از شکوه آلمان باقی نماند .

•طبق پیشگویی که در داستان ذکر شده : « پسری به دنیا می آید که باعث نابودی ولدمورت می شود» ، ولدمورت در صدد یافتن آن کودک بر می آید و زمانی که آن پسر یک ساله را پیدا می کند ( یک سال از ورود آمریکا به جنگ می گذرد ) با طلسم مرگ به او حمله می کند ولی طلسم به خود ولدمورت بر می گردد ( هر اقدام آلمان برعلیه آمریکا ، بر ضد خودش تمام می شود ) و ولدمورت نابود می شود ، برخی می گویند که او مرده ولی برخی دیگر می گویند که فقط ضعیف و ناتوان شده است .

۳.آلمان پس از جنگ اول جهانی در صدد رشد و تجدید قوا برآمد ولی فشار های پیمان ورسای وکشور های اروپایی مانع از آن می شود .

•ولدمورت سعی می کند که دوباره قدرتمند شود ولی با مقابله ی هری پاتر ( با پشتوانه ی دامبلدور = مدیر مدرسه جادوگری هاگوارتز ) روبرو می شود ، که این مطلب در دو کتاب یک و دو کاملا مشهود است ؛ هری پاتر و دامبلدور در اینجا نماد متفقین هستند .

۴.آدولف هیتلر در راس حزب نازی در تلاش بود که در انتخابات مجلس آلمان ، حزب نازی کرسی های بیشتری بدست آورد و همچنین قصد داشت ، به مقام صدارت اعظمی آلمان برسد و این اقدامات هیتلر در راه کسب قدرت پس از سیزده سال پس از شکست آلمان در جنگ جهانی اول (۱۹۱۸ ) شدت یافت و بالاخره حزب نازی در انتخابات مجلس موفق می شود و هیتلر به صدارت اعظمی آلمان رسید (۱۹۳۳) . انگلستان و در راس آن چمبرلن نخست وزیر انگلستان به این ماجرا اهمیت نداد و توجهی به این جنب و جوش هیتلر نکرد ولی افرادی در انگلستان و آمریکا بودند که از این تحرکات سیاسی آلمان نگران بودند و یکی از آن سیاستمداران انگلیسی ، چرچیل بود .

•ولدمورت در برابر چشمان هری پاتر ، پس از سیزده سال ضعف و دوری از جهان جادوگری ، دوباره قدرتمند می شود .( ولدمورت پس از۱۳ سال قدرتمند می شود = آلمان در ۱۹۱۸ ضعیف می شود و در حدود ۱۹۳۱ که هیتلر در حال قدرت گرفتن است ، آلمان رو به قدرتمند شدن می رود ) ( باید در نظر داشت که خانم رولینگ نمی توانسته دقیقا سالها را ذکر کند و یا مدت زمان های ضعف و قدرت ولدمورت را بیان کند زیرا که این کار باعث لطمه دیدن اصل داستان و سیر منظم آن می شود و باید بدانیم که داستان ها و یا فیلم هایی که به طور کامل سفارشی و برای کنایه به مطلبی هستند ، بسیار رسوا می باشد و آنقدر که داستان هری پاتر مشهور و مقبول شده نمی توانست مقبول شود ، برای نمونه می توان به فیلم ضد ایرانی ۳۰۰ اشاره کرد که از آغاز تا پایان بر ضد فرهنگ غنــی ایران است و همان طور که می دانیـم فقط مدتی غوغا به پا کرد و بلافاصله تاریخ مصرفش به پایان رسید . ) ولدمورت در کتاب چهار نماد آلمان به پا خواسته ، است . هری پاتر پس از بازگشت به سوی دامبلدور که در راس جبهه ی خیر است و به عبارتی نماد شعور جمعی جامعه ی انگلستان است ، به او می گوید که ولدمورت برگشته ( آمریکا به جامعه ی اروپا می گوید که در آلمان تغییرات مهمی در حال وقوع است ) و دامبلدور این سخن را باور می کند . ولی برخی از جادوگران که در راس آنها وزیر جادوگری است این سخن را باور نمی کنند ( چمبرلن نخست وزیر انگلستان توجهی به قدرت گرفتن آلمان نمی کرد . )

۵.تلاش هیتلر برای بدست آوردن قدرت ادامه دارد و او در سال ۱۹۳۳ صدر اعظم آلمان می شود . پس از ملحق شدن اتریش و چکسلواکی به خاک آلمان به دست هیتلر ، اروپاییان متوجه خطر آلمان هیتلری شدند ،نخست وزیر انگلستان (چمبرلن ) از خواب غفلت بیدار شد والبته جامعه اروپا در راه الحاق کشور مورد نظر هیتلر یعنی لهستان سنگ اندازی کردند .

•ولدمورت قدرتمند شده و برای قدرت بیشتر تلاش می کند ( در کتاب ۵ مشهود است ) ، نبردی بین ولدمورت ( هیتلر ) و دامبلدور ( جامعه اروپا ) رخ می دهد و این نبرد که بیشتر یک زور آزمایی است ( تلاش هیتلر برای الحاق لهستان به شیوه ی قانونی ) بالاخره بی نتیجه به پایان می رسد و ولدمورت متوجه می شود این نبرد بی فایده است ، و از مقابل دامبلدور می رود ( هیتلر به این نتیجه می رسد که نمی تواند مانند دو کشور اتریش و چکسلواکی ، لهستان را به راحتی ، بدست آورد ، اقداماتی که هیتلر برای به دست آوردن اتریش و چکسلواکی انجام داد عبارت است از :۱- سخنرانی ها ۲ - تحرکات نظامی در مرز کشور های اتریش و چکسلواکی ۳- تهدید کشور های مذکور و ... )

در آخر این نبرد که در وزارتخانه رخ داده ، جادوگران به همراه وزیر جادوگری وارد وزارتخانه می شوند و وزیر در یک نگاه کوتاه ولدمورت را می بیند . و قدرت گرفتن ولدمورت را تایید می کند . ( چمبرلن به اشتباه خود پی برد ، و متوجه شد ، که هیتلر در صدد توسعه قلمرو بوده ؛ البته همان طور که می دانید توسعه قلمرو کاری است که انگلستان سالها در پی آن بوده و بعد از اینکه ، از این کار دست کشیده- و باز آن هم به دلایل سیاسی نه برای راحتی ملت های تحت سلطه -دوست ندارد این اقدام را دیگر ملت ها انجام دهند ، زیرا قدرت گرفتن دیگر کشور ها خارج از تحمل انگلستان است . )

۶.قدرت نمایی هیتلر آغاز شده و تحرکات نظامی او ادامه می یابد . حمله به لهستان آغاز می شود . مدتی بعد چرچیل بجای چمبرلن نخست وزیر انگلستان شد ، باید دانست که قدرت انگلستان در آن زمان تقلیل یافته و وقت آن فرارسید که جای این کشور استعمارگر کهن را کشور قدرتمندی بگیرد و البته این از مدت ها پیش اتفاق افتاده و آمریکا جای انگلستان را در صحنه جهانی گرفته بود .

•حملات توسط ولدمورت و یارانش شروع میشود . وزیر سحر و جادو عوض می شود ، و ‹ اسکریمجور › بجای ‹ فاج › می آید و این همان جابجایی چرچیل با چمبرلن است . به هاگوارتز (هاگوارتز ، نمادی ازمکان هایی است که مورد تعرض هیتلر قرار گرفت ) حمله می شود و دامبلدور به دست اسنیپ – از مرگخواران سابق - کشته می شود ( کتاب ۶ ). این در حالی است که در کتاب ۷ می خوانیم که دامبلدور ( نماد انگلستان )مدتها قبل به وسیله ی طلسمی ضعیف شده ، و خودش به اسنیپ گفته که تو مرا بکش چون من مرگ را انتخاب کرده ام ( و این همان جایجایی قدرت جهانی ، آمریکا با انگلیس است که با رضایت انگلیس انجام شد .)و بارها در این مجموعه کتابها از قول یاران دامبلدور برای یکدیگر نقل شده که دامبلدور گفته : امید ما هری پاتر است . و این همان انتقال قدرت به آمریکا است و از نگاه متفقین پیروزی به دست آمریکا محقق می شود ( کتاب ۶ ).

۷.هیتلر پس از به قدرت رسیدن به نظم بخشیدن امور پرداخت و این شامل آموزش هم شد . او آموزش را سازمان دهی کرد و تحت کنترل گرفت . از سوی دیگر علاقه ی زیاد هیتلر به خون خالص آریایی چیزی بود ، که اکثریت مردم درباره ی آن می دانند . او در عزل و نصب مقامات و سران کشوری و لشکری اصل و ریشه و به عبارتی خون آریایی را در نظر گرفت .

•این دو نکته تاریخی را می توان در کتاب های هری پاتر و به ویژه در کتاب ۷ ملاحظه کرد . در سراسر داستان هری پاتر درباره ی علاقه ولدمورت به خون خالص جادوگری صحبت شده و در کتاب ۷ ، جامعه جادوگری نماد جامعه ی آلمان در نظر گرفته شده و وزارت جادوگری هم نماد دولت آلمان است . در این کتاب نوشته شده که ولدمورت افرادی را در وزارت جادوگری بر سر کار می گذارد که به نوعی با او همراه هستند و همچنین درباره اصل و ریشه کارکنان وزارتخانه بررسی می شود ، همچنین آموزش در هاگوارتز به وسیله ی دست نشانده های ولدمورت کنترل می شود .

۸.آلمان در دو جبهه در جنگ بود و سرانجام هم از این دو جبهه مورد هجوم قرار گرفت . یاری زیاد آمریکا به متفقین باعث شد تا آلمان در جنگ جهانی دوم شکست بخورد . یکی از دلایل بزرگ شکست آلمان تمرکز ندادن نیرو ها در یک جبهه بود . هیتلر با ایجاد چند جبهه ( شرق و غرب آلمان و همچنین آفریقا ) یکی از عوامل شکست خود را به دست خود ایجاد کرد .

•یاران ولدمورت به دستور او به هاگوارتز حمله می کنند و جنگ سختی در می گیرد و این جنگ در حالی است که ولدمورت در گوشه ای در حال تماشا می باشد و به صحنه ی جنگ وارد نشده (عدم تمرکز قدرت در جبهه نبرد دیده می شود ) و از آنجایی که هنوز هری پاتر به دلایل ذکر شده در کتاب ( یافتن و نابودی دو هوراکسس باقی مانده ) آماده نبرد ، نبود ، اگر ولدمورت از غرور خود کم می کرد ، با یک حمله برق آسای خود به هاگوارتر می توانست شخصا جنگ را به نفع خود تمام کند . ولی این غرور باعث شد که او زمانی تصمیم به حمله بگیرد که دیگر این حمله آن تاثیر قبلی را که می توانست داشته باشد ، نداشت ( هری پاتر آماده نبرد با او شده بود ) . سرانجام ولدمورت در مقابل هری پاتر قرار می گیرد (در داستان ، هری پاتر در جنگل به نزد ولدمورت می رود ولی ما این رویارویی را در نظر نداریم زیرا به نظر من این بخش برای تکمیل سیر منطقی داستان آمده ، ما رویارویی پایانی ولدمورت و هری پاتر را که در هاگوارتز رخ می دهد ، در نظر داریم ؛ که البته در زمان رویارویی هری پاتر با ولدمورت در جنگل شاهد این هستیم که ولدمورت هری را به ظاهر می کشد ولی خودش هم کمی از حال می رود ، و این را می توان به نوعی همان حملات به ظاهر موفقیت آمیز آلمان نازی بر ضد متفقین دانست که سطحی بود و هیچ نتیجه ای نداشت ، چرا که در داستان می بینیم که هری به ظاهر ، وانمود به مردن می کند) و این در حالی است که از چند جبهه ی دیگر به یاران ولدمورت حمله شده ( موجودات افسانه ای جنگل ممنوعه – سنتور ها _ از پشت سر ، و جن های خانگی هاگوارتز از سوی دیگر ) . ولدمورت در دوئلی کوتاه با هری پاتر ، کشته می شود ( این نماد حمله ی عظیم آمریکا به آلمان است که باعث شد آلمان در مدتی کوتاه نابود شود ) .

در هنگام دوئل می بینیم که هری پاتر با طلسم خلع سلاح با ولدمورت مقابله می کند که باعث می شود ، طلسم ولدمورت به سوی خودش برگردد و او بمیرد . و البته نکته ای در این بخش نهفته که آن را ، در لایه ای دیگر ، بررسی می کنم .نکته ی قابل توجه دیگر در این لایه ، این است که زمانی که ولدمورت ، طلسمش به خودش بر می گردد ، چوب جادوی بزرگ که در دستش است به هوا پرتاب می شود و در اینجا است که با چنین توصیفی از خانم رولینگ رو برو می شویم :

چوب از دست ولدمورت پرتاب شد ، چرخید و چرخید تا به دست اربابی ... رسید که آمده بود تا بالاخره مالکیت کامل آن را در اختیار بگیرد .این چوب نماد ‹ قدرت جهانی › است که از دست آلمان خارج و به دست آمریکا افتاد ، و چنان این صحنه توصیف شده که انگار از هری پاتر در جهان فردی بهتر وجود ندارد !همان طور که می بینید ، خانم رولینگ چطور یک واقعه تاریخی را در دل داستان جا داده است !!

•توجه : در کتاب گفته شده که چهار جادوگر مدرسه هاگوارتز را بنا کردند که نام آنها به این صورت نوشته شده : گودریک گریفندور – هلگا هافلپاف - روینا رونکلاو – سالازار اسلیترین . اگر دقت کنید می بینید که خواننده پس از خواندن این اسامی به این نتیجه می رسد که هر اسم و فامیل با یک حرف الفبایی شرع می شود ، خواننده در ذهن خود مُخفف اسامی را می سازد : گودریک گریفندور gg – هلگا هافلپاف hh - روینا رونکلاوRR – سالازار اسلیترین SS و ناگهان خواننده متوجه می شود که مخفف نام آخری SS است که با معادل کردن این واژه با سازمان امنیتی آلمان نازی که اس اس (ss) نام داشت به این نتیجه می رسد که همان طور که اسلیترین فرد ظالمی بوده ( فردی که در مدرسه جادوگری تالاری ایجاد می کند و هیولایی در آن قرار می دهد تا روزی نواده اش با یاری آن هیولا ، جادوگران غیر اصیل را بُکشد ، مسلما فرد ظالمی است ) ، سازمان اس اس نیز یک سازمان مخوف بوده . سازمان اس اس مَخوف ترین سازمان امنیتی زمان خود بوده و مانند سازمان های اطلاعاتی کنونی غَرب ، کشتار بسیار و زندانیان بسیاری داشته؛ولی این یادآوری برای چه لازم است ؟ چرا خانم رولینگ به این کار دست زده ؟

۶۱۵۵۸;همان طور که ملاحظه کردید ، خانم رولینگ با قلم جادویی خود سعی کرده هم سیر منطقی داستان به هم نخورد ( همان طور که دیدیم جامعه جادوگری در یک جا جامعه ی اروپا را ترسیم می کند و در مقطعی کوتاه جامعه ی آلمان را ترسیم می کند و یا وزارت جادوگری در جایی دولت انگلیس را نشان می دهد و در جایی هم دولت آلمان را ) و هم یک موضوع تاریخی را در لابه لای واژه های این داستان قرار دهد . ولی چرا این موضوع تاریخی از دل تاریخ بیرون کشیده شده و در پوششی جذاب به مردم جهان عرضه شده ؟

آیا قصد زنده نگه داشتن یک اتفاق تاریخی که به نحوی با موضوع هولوکاست ارتباط دارد در نظر بود ؟

آیا هدف از آوردن این لایه ، اشاره به عاملینِ به وجود آورنده ی هولوکاست نیست ، تا از این رهگذر ، به نحوی غیر مستقیم به هولوکاست اشاره کند ؟

●لایه دوم : لایه ی تحلیل شخصیت ها

یکی دیگر از لایه هایی که باید به آن در این داستان توجه کرد چند بعدی بودن شخصیت های این داستان است . البته این بخش ؛ تکمیلی است برای لایه های دیگر داستان :

•هری پاتر : در نمایی بسیار سطحی جادوگری است که نماد شر ، را به دفعات نابود می کند . ولی ابعاد دیگر این شخصیت عبارت است از :

●یک ناجی : هری پاتر نماد یک ناجی است که وظیفه اش نجات جامعه است . در سر راه به کمال رسیدن این ناجی موانعی است که این موانع در برخورد های تند و آزار دهنده ی خاله و شوهر خاله و پسر خاله اش دیده می شود . این ناجی که از سوی مربیان ماهری تربیت می شود امیدی است برای نجات جهان . این منجی همچون حضرت موسی در یک محیط ناخواسته بزرگ می شود ( خانه خاله ی هری ) و همچون مریم مقدس ، گاه برای رهایی از دست فشار اطرافیانش ( شوهر خاله ی خشنش ) باید روزه ی سکوت بگیرد . این منجی مانند دیگر منجیان و دیگر قهرمانان تاریخ ، باید پالایش شود ؛ او باید تنها لکه ی آلوده در خود را که باعث آشفتگی و عصبانیت های گاه و بی گاهش می شود ( انرژی پلیدی که در زمان کودکی به طور ناخواسته از ولدمورت گرفته است ) را از خود بیرون کند و این تنها با یک خودکشی داوطلبانه ( در کتاب ۷= زمانی که او در جنگل رو در روی ولدمورت قرار می گیرد ) صورت می گیرد و او از این پس پاک به حساب می آید !

●آمریکا : همان طور که در لایه قبلی توضیح دادیم هری پاتر در نمایی دیگر ، نماد آمریکا است . که سعی در نجات جهان از ظالمین دارد . در این داستان گفته شده که هری پاتر در برخورد با ولدمورت ( در یک دید کلی نماد دشمنان آزادی و در یک نمای کوچکتر نماد آلمان است . ) کمی از قدرت او را به طور غیر ارادی می گیرد ( جادوی سیاه ) و این نشان می دهد که آمریکا رگه هایی از ظلم را در برخورد خود با جوامع اعمال می کند ولی همان طور که داستان سعی در القای آن دارد این خشونت و ظلم ، به صورت غیر ارادی از سوی آمریکا ( ناجی ) نشان داده می شود . و همان طور که در داستان به صورت بسیار واضح بیان شده ، هری پاتر از جادوی خلع سلاح استفاده می کند و با این طلسم است که در نبرد های خود پیروز می شود ( و در داستان از قول یاران دامبلدور نقل شده که این جادو به نوعی امضا و مشخصه هری پاتر است ) در حالی که ولدمورت و یارانش بیشتر از طلسم مرگ استفاده می کنند . این نشان دهنده ی گفتار آمریکا است که می گوید ما برای خلع سلاح به کشور ها حمله می کنیم و قصدمان فقط خلع سلاح است .

و نکته ای دیگر که باید به آن توجه کنیم این است که هری پاتر در ابتدای سال در زمان گروه بندی ، وقتی کلاه گروه بندی می خواست او را به گروه اسلیترین بفرستد ، هری چندین بار گفت که اسلیترین نه ، و این هم نشان می دهد که آمریکا با اینکه دارای قدرت زیادی است ، طرف ظلم را انتخاب نکرده و به صورت آگاهانه طرف خوبی و خیر را انتخاب کرده و این هم نوعی خلاص شدن آمریکا از زیر فشار افکار عمومی را به دنبال دارد . زیرا این لایه ی داستان به همراه دیگر لایه ها در ذهن خواننده قرار می گیرد و در بخش ناخودآگاه ذهن فرد اثر می گذارد !

•ولی بهتر است سوالی در اینجا طرح شود : چرا پاتر ؟ چرا خانوم رولینگ چنین فامیلی را برای او انتخاب کرده ؟

پاتر در زبان لاتین به معنای پدر می باشد . و این شاید اشاره ای به این دارد که ، همه ی اقدامات آمریکا پدرانه و از روی دلسوزی است .

یک سِبقه ی تاریخی هم می توان برای واژه پاتر پیدا کرد و آن در امپراطوری روم است ، که عده ای اشراف وجود داشتند که به خود لقب پاترسین می دادند ؛ و این به معنای پدران است ، یعنی این افراد پدران ملت هستند .

•دامبلدور ( مدیر مدرسه هاگوارتز ) : این شخصیت هم دارای لایه های زیاد معنایی است :

یک حامی بزرگ : به تناسب زمان دامبلدور نماد یک حامی قدرتمند است برای ناجی آینده ( هری پاتر ) ولی باید دانست اگر چه او دارای وظایف سنگینی است ولی هیچ وقت نمی تواند جای ناجی را بگیرد و فقط و فقط ناجی می تواند نجات دهنده ی جامعه باشد . حامی از او مراقبت می کند و زمینه را برای رشد او فراهم می کند و در زمان مناسب هم از کنار او می رود .

▪اُسقف : در زمان هایی خاص دامبلدور با کمک چهره ای که از او در داستان توصیف شده نقش یک اسقف را بازی میکند ، او با لباس های بلند و خاصی و با ریش سفید و بلندش در مدت زمانی که در داستان حضور دارد همچون یک اسقف به ارشاد دیگران می پردازد و نمونه های این ارشاد ها و راهنمایی ها را تحت عنوان سخنرانی های دامبلدور در متن داستان داریم یعنی دامبلدور به ظاهر سخنرانیِ اول سال تحصیلی را انجام می دهد یا در جمع معلمین جادوگری صحبتهایی می کند ولی در باطن به ارشاد آنان پرداخته و حتی بعضی از سُخنان او منحصر به داستان نیست بلکه توصیه هایی است که در ذهن خواننده نقش می بندد و خواننده به طور ناخودآگاه آنان را در زندگی واقعی خود به کار می گیرد .

▪قدرت انگلستان : دامبلدور همچون انگلستان است که نقش پدری آمریکا را بازی می کند و او را به سوی رشد سوق می دهد و در زمانی هم که قدرت خودش کم می شود صحنه را به آمریکا ( هری پاتر ) می سپارد .

•اسنیپ ( مرگخوار توبه کرده ) : اسنیپ فردی است که در کتاب شخصیت او به زیبایی توصیف شده . او دارای شخصیت دو گانه است و به قول کتاب دوم یعنی در زمانی که دارد اسنیپ را که به همراه دامبلدور و فلیچ و هری پاتر در دفتر دامبلدور جمع شده اند توصیف می کند : « نصف بدنش توی سایه و تاریکی و نصف دیگرش در روشنایی نور شمع ها قرار داشت » . همان طور که می بینیم تصویری که به طور خواسته یا ناخواسته ترسیم شده ، نشان دهنده مرموز بودن اسنیپ است ، او مرگخواری است که در اواسط جنگ اول به طور مخفی با دامبلدور ارتباط برقرار می کند و به او اطلاعات می دهد و در مدت زمان ۱۳ سالی هم که ولدمورت ضعیف بود ، او در کنار دامبلدور کار می کرد و به عبارتی توبه کرده بود ولی در عین حال ارتباطش را با مرگخواران دیگر حفظ می کند ، او در زمان برگشتن ولدمورت به طرف او می رود ولی به طور ظاهری و بعد از مرگش به دست ولدمورت ، معلوم می شود که او همان زمان که توبه کرده به واقع بوده و با دامبلدور همراه بوده و برای او کار می کرده .

•اسنیپ در یک نگاه می تواند کشور ایتالیا باشد که در اوایل جنگ جهانی اول ، از حلقه ی جبهه متحدین گسست و به متفقین پیوست ( همکاری اسنیپ با دامبلدور در زمان حمله ی اول ولدمورت ) . و در نگاه دیگر می تواند کشور شوروی باشد که در جنگ جهانی دوم با هیتلر پیمان عدم تجاوز بست ولی درصدد حمله به آلمان بود ( اسنیپ ، در زمان قدرت گرفتن دوباره ولدمورت در عین حال که با او همراه شد ولی در واقع با دامبلدور بود ) که در این حال هیتلر از این قصد شوروی مطلع شد و پیش دستی نمود و به شوروی حمله کرد که باعث حیرت شوروی شد ( در کتاب ۷ می خوانیم که ولدمورت به وسیله ی مارش ،اسنیپ را می کُشد ، البته باید به همان نکته ای که در ابتدای این مقاله اشاره شده است ، توجه کرد ، که خانم رولینگ برای اینکه نمی خواسته سیر منطقی داستان ناقص شود این لایه ها را تا جایی که امکان دارد در درون این داستان قرار داده ! )

سید محمد رضا واعظ موسوی

---