عاطفه در رایانه چیست و آیا می توان با کامپیوتر رابطه عاطفی برقرار کرد

خانم روزالین پیکارد دارای یک گروه تحقیقاتی در زمینه رایانه در موسسه موسوم به «آزمایشگاه رسانه ای» در دانشگاه MIT آمریکا است

● انتقال احساس به رایانه

خانم روزالین پیکارد دارای یک گروه تحقیقاتی در زمینه رایانه در موسسه موسوم به «آزمایشگاه رسانه ای» در دانشگاه MIT آمریکا است. وی درصدد است سیستم های پردازشگر نوآورانه ای تولید کند که قادر باشند عواطف و احساسات را تفسیر کنند و به حالات احساسی کاربران رایانه واکنش نشان دهند.

دکتر پیکارد در مورد نحوه ساخت رایانه های دارای عاطفه و احساسات و برخورد صحیح میان انسان و ماشین به مصاحبه ای با هفته نامه اشپیگل چاپ آلمان پرداخته است. متن این مصاحبه که در شماره هفته نامه مذکور (شماره ۱۸ سال ۲۰۰۴) به چاپ رسیده در زیر از نظرتان می گذرد.

▪ خانم پیکارد، آخرین باری که دچار نوعی احساس عاطفی در برخورد با یک رایانه شدید، کی بود؟

ـ درست چند روز پیش. من مهمانان مهمی داشتم و می خواستم برای آنها از یک متن پرینت بگیرم. به جای آنکه دستگاه فرمان چاپ را به چاپگر بفرستد پیغامی روی صفحه نمایشگر ظاهر شد که خبر از بروز نوعی اشتباه می داد. در آن زمان واقعاً عصبانی شدم.

▪ براساس طرح شما یک چاپگر که مجهز به «برنامه های احساسی» باشد در هنگام بروز نقص چه پیامی باید ارائه دهد؟

ـ هرگونه برخورد و واکنشی میان انسان و ماشین باید براساس همان معیارهایی صورت گیرد که ارتباطات متقابل میان دو انسان را شکل می دهند.

یعنی می گویید اگر قرار باشد یک دستگاه چاپگر را به برخوردها و واکنش های عاطفی مجهز کنیم، باید این دستگاه به هنگام خراب شدن از کاربران معذرت خواهی کند؟

ما با انجام آزمایش های مختلف به این نتیجه رسیده ایم که دستگاه هایی که بتوانند به احساسات کاربران خویش واکنش نشان دهند در بین عموم ارزش و امتیازات بیشتری پیدا می کنند. من معتقدم دستگاه های پردازشگر به احساسات و عواطف بیشتری نیاز دارند! ببینید، به نظر می رسد شما در مورد مقایسه رایانه با انسان مبالغه می کنید و خیلی ها چنین چیزی را قبول ندارند.

اما برخورد این دو شباهت های زیادی به رفتار و برخورد میان دو انسان دارد.

▪ آیا فکر می کنید به جای نحوه ارتباطات فعلی میان انسان ها و رایانه واقعاً می توان به رایانه احساس بخشید و این احساس ها را در مواقع لازم تحریک کرد؟

ـ احساسات انسان وابسته به بدن وی هستند. لذا گروه کاری ای که من آن را اداره می کنم برای دادن احساس به رایانه به دنبال کپی کردن کامل از احساسات انسانی نیستند، بلکه می خواهند رایانه ها را تنها به مکانیسم هایی مجهز کنند که وظایفی شبیه احساسات انسان را ایفا کنند. ما می خواهیم رایانه درست مثل یک انسان که با حرکات بدن و یا حالت چشم روحیه خود را نشان می دهد نمود احساسی بیرونی داشته باشد.

اما رایانه که مثل انسان چشم و صورت ندارد که چنین کاری را انجام دهد.

ببینید ما برای ارتباط احساسی میان دوطرف در رایانه مجموعه ای از سنسورها را قرار می دهیم. به عنوان مثال برخی رایانه های آزمایشی ما از طریق دوربین حرکات چشم و حالت صورت کاربران را زیر نظر می گیرند. رایانه های دیگری نبض، تنفس و آهنگ بیان جملات توسط مخاطب انسانی خویش را بررسی می کنند. احساسات را نمی توان به صورت کاملاً طبیعی اندازه گیری کرد اما آن دسته از واکنش های بدن انسان که ناشی از خشم، ترس و کنجکاوی هستند، ملموس و قابل بررسی اند.

به نظر می رسد آنچه شما درصدد دستیابی به آن هستید نمی تواند خیلی چیزی فراتر از دستگاه هایی نظیر دستگاه دروغ سنج باشد.

پس از حملات یازده سپتامبر پیشنهادهای مختلفی مطرح شد مبنی بر اینکه ما دستگاه های خود را در خدمت مراکز بازرسی و سنجش دروغگویی قرار دهیم. من نمی خواهم چنین کاری را انجام دهم. البته فشار شدیدی در این زمینه وجود دارد. نمی خواهم دستگاه هایم در اختیار افراد غیرکارشناس و در جهت مقاصد نظامی و امنیتی قرار گیرند.

▪ آیا اصلاً شما فکر می کنید که بتوان فردی را که قصد دارد عملیات انتحاری انجام دهد، از طریق اندازه گیری و سنجش ویژگی های بدنی شناسایی کرد؟

ـ خیر، دستگاه هایی نظیر دستگاه های دروغ سنج اطلاعاتی ارائه می دهند که به سختی قابل تفسیر هستند.

▪ آیا اصلاً تحقیقات شما از سوی همکارانتان جدی گرفته می شود؟

ـ بله، کاملاً. مدت ها است که برخی دستاوردهای ما عملاً مورد استفاده قرار گرفته اند. به عنوان مثال چند سال پیش یک دستگاه جست وجوگر ویدیویی برای رایانه ها ابداع کردیم که اکنون مورد استفاده قرار می گیرد.

▪ فکر می کنید چه زمانی بشر بتواند در کنار هوش نوعی احساس و عاطفه را هم در رایانه پیاده کند؟

ـما در بحث انتقال احساس به رایانه در همان مرحله ای هستیم که در دهه شصت زبان رایانه و برنامه نویسی رایانه ای در آن مرحله قرار داشت _ در آغاز راه- اما امروز تحولات سریع تر اتفاق می افتند. طی ده سال آینده برخورد با پردازشگرهای احساسی امری عادی خواهد شد.

در فیلم علمی تخیلی«۲۰۰۱» فضانوردان و ستاره شناسان توسط رایانه تربیت می شوند. آیا فکر می کنید به چنین زمانی برسیم؟

وقتی فیلم مذکور را که ساخته استنلی کوبریک است برای اولین بار دیدم واقعاً تحت تاثیر آن قرار گرفتم. رایانه موسوم به «هال» تا حد اعجاب آوری احساسی است. اگرچه این رایانه التماس هم می کند، اما قاتل نیز هست. ما چنین چیزی را نمی سازیم.