یه قل, دو قل, تربیت

چون با هم به دنیا آمده اند, نباید تصور کنید یک نفرند, زیرا شخصیت, علایق و توانمندی هایشان با هم تفاوت دارد و این طبیعی است

در مورد تربیت دوقلوها چند پیامک داشتیم. مثل پیامک خانم جوکار که برای تربیت دوقلوی پسرشان راهنمایی می‌خواستند اما فرقی نمی‌کند بچه‌های دوقلوی شما دختر باشند یا پسر...

نکته مهم این است که چون با هم به دنیا آمده‌اند، نباید تصور کنید یک نفرند، زیرا شخصیت، علایق و توانمندی‌هایشان با هم تفاوت دارد و این طبیعی است. از این مهم‌تر، ضرورت حمایت بیشتر اطرافیان از مادری است که دوقلو به دنیا آورده است تا بتواند به هر دو کودک یکسان محبت و تماس پوستی برقرار کند و شیرشان بدهد. اگر او نتواند از عهده‌ وظایف مادری‌اش برآید، کلافه می‌شود و به دلیل این حس ناتوانی، ممکن است فقط به یکی از بچه‌ها شیر بدهد یا دیگری را که آرام‌تر است کمتر در آغوش بگیرد. پس حتما باید یک پرستار تمام‌وقت یا کسی مانند مادر و خواهر در یک سال اول به این خانواده‌‌ها کمک کند. مادر دوقلوها نباید نگران نظافت خانه، تهیه غذا یا تعویض پوشک بچه‌ها باشد. او باید خوب استراحت کند و تغذیه شود که بتواند با آرامش به هر دو کودکش شیر دهد وگرنه خستگی و افسردگی او را از پا درمی‌آورد.

در جواب به مادری که تجربه دوقلوهای خود را بیان کردند و از بی‌احترامی بچه‌ها به مادربزرگ گفته بودند، نکته?هایی وجود دارد که در برخی موارد نمی‌توانیم روش نادیده گرفتن را به کار ببریم. اگر بچه موی مادربزرگ را می‌کشد یا او را می‌زند، مادربزرگ یا هر کسی که کودک با او این رفتار را دارد، باید آرام دست او را بگیرد و مانع این کار شود. باید به او بگوید: «نه، آدم کسی رو نمی‌زنه!» بعد آرام کودک را از آغوش خود جدا و به بازی دیگر مشغول کند تا بداند پیامد این کارش از دست دادن توجه ویژه بزرگ‌ترهاست اما اگر مقصود شما بی‌احترامی کلامی است، اتفاقا روش نادیده گرفتن بسیار خوب جواب می‌دهد. مثلا وقتی کودک می‌گوید: «دیگه مادرجونو دوست ندارم!» «مادرجون بده» و... برای این می‌گوید که جلب توجه کند. او مفهوم فحش و ناسزایی که به مادر شما یا خودتان می‌دهد، نمی‌داند پس کافی است آن را نشنیده و سن کودک را در نظر بگیرید. در مورد سن بچه?ها دقت کنید، چه دوقلو باشند چه نباشند. خواننده محترمی با شماره ۴۲۴***۰۹۱۸ در پیامکی از لجباز شدن دختر

۲۹ ماهه‌شان گفته بودند. سوال مشابهی هم از مادر پسرهای دوقلویی داشتیم که ۵/۲ ساله هستند. ۸۵۰***۰۹۳۹ این مادرهای گرامی که از لجبازی بچه‌ها و اینکه هر وقت از چیزی عصبانی شوند، خودشان را می‌زنند، نوشته‌اند، باید توجه داشته باشند از

۲ تا ۴ سالگی، ‌دوره طبیعی لجبازی کودکان است. دوره?ای کاملا شبیه به دوره نوجوانی که نوجوان تمایل به مستقل شدن دارد. او می‌خواهد حرف خودش را به کرسی بنشاند و حس می‌کند آنقدر توانمند شده که لباس دلخواهش را بردارد و بگوید همین را می‌خواهم بپوشم؛ حتی اگر آن لباس مناسب فصل نباشد. در مقابل این بچه‌ها، والدینی هستند که تا دیروز هیچ جنگ قدرتی با کودک نداشته‌اند و حالا نمی‌‌خواهند این بدرفتاری را تحمل کنند، اما راه‌حل چیست؟ باید بدانید در سن ۲ تا ۴ سالگی کودک می‌خواهد مستقل شدن را بیاموزد، انتخاب را تجربه کند و اگر کسی روبرویش بایستد، کودک لجبازی می‌کند و برنده می‌شود. پس درایت داشته باشید و پیش‌دستی کنید. قبل از اینکه او سراغ کمد لباس‌هایش برود و آنچه مناسب نیست بیاورد و بپوشد، ۳-۲ دست لباس مناسب بیاورید و بگویید خودت انتخاب کن کدام را دوست داری بپوشی. با این کار دو پیام به او می‌دهید؛ تو بزرگ‌تر شدی و می‌توانی تصمیم بگیری و تصمیم‌گیری تو زیرمجموعه‌ای از هرم قدرت خانه است و باید در همین چارچوب مانور بدهی. این پیام‌ها که کودک برحسب سن و درکش آنها را می‌فهمد، حتی بعدها در نوجوانی هم کمکتان می‌کند و در این دوران هم هرگز درخواستی که در چارچوب ارزش‌های خانواده و خانه شما نیست، نمی‌‌کند و اگر هم چنین درخواستی داشته باشد، با یک توجیه منطقی می‌توانید به او بگویید: «من و پدرت این کارها را نمی‌پسندیم. خانه هرکسی قانون دارد.» تا می‌توانید زمینه بدرفتاری کودکان زیر ۵ سال را فراهم نکنید. مثلا در فروشگاه قبل از اینکه حرفی بزند، بگویید از بین این ۳ مدل بیسکویت یکی را انتخاب کن عزیزم! در غیر این صورت او کالایی با قیمتی نامناسب یا برخلاف میل شما برمی‌دارد و اصرار می‌کند آن را بخرید.

برای دیگر بدرفتاری‌ها، گاهی فقط لازم است از حساسیت خود کم کنید و روش نادیده گرفتن را به کار ببرید. به رفتار او که ناشی از عصبانیتش است، توجه نکنید؛ به کندن لب‌هایش، هل دادن مکرر وسایل و هر آنچه برای خالی کردن خشمش انجام می‌دهد، اشاره نکنید و فضا را عوض کنید. «مامان جون! می‌شه بیایی از تو یخچال خیار بدی سالاد درست کنم؟» «می‌شه کانال تلویزیون رو عوض کنی؟!»

این کار یعنی مشغول کردن غیرمستقیم دست‌های کودک به کار دستی دیگر باعث می?شود ناخن جویدن یا هر رفتار دیگری را فراموش کند. باید در چهره‌تان آرامش واقعی را حفظ کنید و درواقع کار بد او را نادیده بگیرید. هرگونه اخم و تغییر لحن صدا و رفتار ممنوع است.

رفتار با بچه‌ها در این دوره سنی باید خیلی حساب شده باشد. هم باید به آنها حس بزرگ شدن بدهید هم نباید بگویید تو بزرگ شده‌ای وگرنه شاهد بدرفتاری جدیدی خواهیم بود مانند مورد خواننده محترمی با شماره ۷۰۱۳***۰۹۳۸ که نوشته‌اند خواهرزاده‌ ۵/۴ ساله‌شان مانند بچه‌های یکساله رفتار می‌کند یا ادای بچه‌ کوچولوها را درمی‌آورد. دقت کنید بچه‌ها وقتی به سمت عقب پسرفت می‌کنند که حس کنند نفعی در آن دوره است. مثلا بچه جدیدی در خانواده به دنیا آمده که مرکز توجه شده و او فکر می‌کند اگر مثل او باشد اوضاع بهتری خواهد داشت و توجه می‌گیرد. گاهی هم خانواده دائم می‌گویند تو بزرگ شدی و حس می‌کند این حرف یعنی قرار نیست از این پس توجه ویژه‌ای بگیرید. گاهی در مهدکودک‌ها برای تنبیه بچه‌هایی که بدرفتاری می‌کنند، مثلا پسر ۴ ساله‌ای که خیلی سروصدا می‌کند، به او می‌گویند: «اگر ادامه بدهی، می‌بریمت کلاس پوشکی‌ها!» این خیلی بد است چون آزار، تهدید و تحقیر کودکان به آنها آسیب می‌رساند.

دکتر میترا حکیم شوشتری

فوق‌تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران