آنه ماری شیمل مولوی شناس فقید

پروفسور فقید, آنه ماری شیمل, علاوه بر زبان های انگلیسی و آلمانی که کتاب ها و مقالات خود را بیشتر به این دو زبان نوشته است به زبان های فرانسه, فارسی, عربی, ترکی, اردو, سندی و بنگالی نیز احاطه داشت و آثار وی نشان می دهد که وی به کمال سهولت می توانسته است متون قدیم و جدید را به این زبانها, خاصه فارسی و عربی, بخواند و در آثاری که به این زبان هانوشته شده به تحقیق بپردازد

درگذشت شیمل ضایعه بزرگی است برای جامعه‏خاورشناسان دنیا. عمر درازی را صرف تحقیق درباره ادیان، خاصه دین‏های مردمان شبه قاره وعالم اسلام کرد و در کنار آن چه از راه کتاب و چه با مسافرت‏های متعدد خود با فرهنگ و ادب وآداب و رسوم ملل مختلف از آفریقا گرفته تا خاورمیانه آشنایی عمیق یافت و این دانش وآشنایی از او دایرهٔالمعارف مجسمی به وجود آورد که به کمک حافظه بسیار قوی خود هر لحظه‏آماده بود تا ساعت‏ها درباره هر موضوعی که از او در این زمینه‏ها خواسته شود سخن گوید وشنونده را به ده‏ها کتاب و مقاله ارجاع دهد. آنه ماری شیمل صاحب تألیفات بی‏شماری‏ست که‏تعداد آنها از صد می‏گذرد.(۱) این آثار بیشتر به زبان‏های آلمانی و انگلیسی و گاهی به ترکی‏نوشته شده و از تصحیح کتاب (مانند سیرت ابن خفیف) تا تألیف و ترجمه را در بر می‏گیرد.

این دانشمند بزرگ در آوریل ۱۹۲۲ در ارفورت آلمان به دنیا آمد، در نوزده سالگی در رشته‏مطالعات اسلامی موفق به اخذ درجه دکتری از دانشگاه برلین شد (۱۹۴۱ میلادی). پس از جنگ‏دوم جهانی به دانشگاه ماربورگ آمریکا رفت و در آنجا با مقام استادیار رشته مطالعات اسلامی‏خدمات دانشگاهی خود را آغاز کرد. از سال ۱۹۵۴ تا ۱۹۵۹ با سمت استاد تاریخ ادیان دردانشگاه آنکارای ترکیه به تدریس پرداخت. سپس به آلمان بازگشت و در دانشگاه بُن خدمات‏آموزشی و پژوهشی خود را ادامه داد. در سال ۱۹۶۷ به دانشگاه هاروارد آمریکا رفت و اولین‏دانشمندی بود که رشته مطالعات هند و اسلام را در آن دانشگاه تأسیس کرد و تا زمان‏بازنشستگی در این دانشگاه به تدریس اشتغال داشت. وقتی میرچا الیاده (Mircea Eliade) دراوایل سال ۱۹۸۶ درگذشت، شیمل به جای او بر مسند مدیریت مرکز بین‏المللی تاریخ ادیان‏نشست. مناصب علمی پروفسور شیمل محدود به همین چند مورد نیست. «او مدتی ریاست‏انجمن جهانی علوم دینی، عضویت آکادمی سلطنتی علوم هلند در ادبیات (از سال ۱۹۸۱)،عضویت آکادمی ایالت راین‏وست فالن آلمان، عضویت آکادمی علوم و هنر آمریکا (از سال‏۱۹۸۷)، کارشناس موزه هنر نیویورک در خوشنویسی (از سال ۱۹۸۱۱) و ویراستار و مؤلف‏بخش مربوط به اسلام دایرهٔالمعارف عربی در ادیان (از سال ۱۹۸۱ ـ تا ۱۹۸۶») را نیز برعهده‏داشت.(۲)

خدمات او به عالم اسلام سبب شد تا چندین دانشگاه و مجامع مختلف علمی به او دکترای‏افتخاری بدهند و چندین مدال علمی را نیز نصیب خود سازد:

الف) نشان‏ها

۱ ) جایزه فریدریش روکرت آلمان (۱۹۶۵).

۲ ) نشان ستاره قائداعظم پاکستان (۱۹۶۵).

۳ ) جایزه یوهان هاینریش فوس (۱۹۸۰)

۴ ) مدال صلیب، نشان درجه یک جمهوری فدرال آلمان (۱۹۸۰)

۵ ) نشان درجه اول «بوندس فردینس کروتیس (Bundesverdienst)آلمان(۱۹۸۱).

۶ ) بزرگترین نشان مردمی پاکستان به نام «هلال امتیاز« (۱۹۸۴).

۷ ) مدال «لوی دالاویدا« (Levi ـ della ـ vida) از دانشگاه کالیفرنیا (۱۹۸۷).

۸ ) نشان صلیب بزرگ آلمان با نشان لیاقت، آلمان (۱۹۸۹).

۹ ) جایزه «لئوپولد یوکاس» دانشگاه توبنیگن آلمان (۱۹۹۲)

۱۰ ) جایزه ترجمه از مرکز تعلیم زبان ترکی (Toemer)

۱۱ ) مدال ایرسیکا IRCICA، از مرکز تحقیقات بین‏المللی تاریخ، هنر و فرهنگ اسلامی‏ترکیه.

۱۲ ) مدال وقف‏شناسان ترکیه.

۱۳ ) جایزه صلح اتحادیه ناشران و کتابفروشان آلمان (۱۹۹۵).

۱۴ ) »نشان دوستی» جمهوری ازبکستان (۲۰۰۲)

ب) دکترای افتخاری‏

۱ ) دکترای افتخاری از دانشگاه سند (۱۹۷۵)

۲ ) دکترای افتخاری دانشگاه قائد اعظم (۱۹۷۷)

۳ ) دکترای افتخاری دانشگاه پیشاور (۱۹۷۸)

۴ ) دکترای افتخاری دانشگاه اوپسالای سوئد (۱۹۸۵)

۵ ) دکترای افتخاری دانشگاه سلجوق قونیه (۱۹۸۸)

۶ ) دانشگاه تهران (۱۳۷۷ = ۱۹۹۸ شمسی)

۷ ) دانشگاه الزهرای تهران (۱۳۸۱ = ۲۰۰۲ شمسی).

پروفسور فقید، آنه ماری شیمل، علاوه بر زبان‏های انگلیسی و آلمانی که کتاب‏ها و مقالات‏خود را بیشتر به این دو زبان نوشته است به زبان‏های فرانسه، فارسی، عربی، ترکی، اردو، سندی‏و بنگالی نیز احاطه داشت و آثار وی نشان می‏دهد که وی به کمال سهولت می‏توانسته است‏متون قدیم و جدید را به این زبانها، خاصه فارسی و عربی، بخواند و در آثاری که به این زبان‏هانوشته شده به تحقیق بپردازد.

۱) ر ک: «کتابشناسی آثار پروفسور آنه ماری شیمل»، نوشته دکتر خسرو ناقد، در آنه ماری شیمل، افسانه‏خوان عرفان، تهران، ۱۳۸۱، ص ۵۹ ـ ۴۹. نیز، رک ابعاد عرفانی اسلام، ص ۱۶ ـ ۱۹.

۲) ر ک: افسانه‏خوان عرفان، پروفسور آنه ماری شیمل، ص ۱۷ به بعد، بخصوص ص ۲۳ ـ ۲۴.

۳) ر ک: آن ماری شیمل، شکوه شمس، سیری در آثار و افکار مولانا، تهران، چاپ اوّل، ۱۳۶۷، ص پانزده‏به بعد.

۴) ر ک: رینولد الین نیکلسون، جانِ جان، منتخباتی از دیوان شمس، همراه با ترجمه انگلیسی وتوضیحات، ترجمه فارسی حسن لاهوتی، تهران، ۱۳۸۱.

۵) ر ک: شکوه شمس، پیشین، پیشگفتار، ص ۲ به بعد.

۶) این همایش به همت مؤسسه توسعه دانش و پژوهش ایران، انجمن حکمت و فلسفه ایران و مرکزگفتگوی تمدن‏ها در روزهای ۲۲ و ۲۳ مهر ماه ۱۳۸۱ در تالار علامه امینی در دانشگاه تهران برگزار شد وچند مؤسسه علمی دیگر نیز در برگزاری آن سهم داشتند. ر ک: «دریچه دانش»، ش ۱، مهر ماه ۸۱.

۷) به نقل از:

Selected Poems, Mevlana Jalaluddin Rum, Translated by Annemarie Schimmel, p. ۴۳

۸) مثنوی معنوی، تصحیح رینولد الین نیکلسون، به اهتمام دکتر نصرالله پورجوادی، تهران، ۱۳۶۳، دفتردوّم، ابیات ۱۵۲۹ تا ۱۵۳۲.

حسن لاهوتی‏

---