چرا سطح دندان ها صاف نیست

بحثی در فراز و نشیب دندان ها

دندان درآوردن کودکان، برای پدر و مادر، تجربه شیرین و دلچسبی است. شما این اتفاق را تجربه کرده‌اید؟ تیزی دندان‌های تازه‌روییده یک کودک را چطور؟ لبه‌های سطوح برنده دندان‌های تازه رویش‌یافته کودک، بسیار تیز و برنده است و به همان نسبت...

● فرورفتگی‌های میانی دندان‌های آسیای کودکان نیز عمیق است. می‌دانید این برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های دندانی چه کارایی‌هایی دارند؟

ما در دوران بزرگسالی، در حالت عادی، حداکثر ۳۲ دندان خواهیم داشت که به طور متقارن در هر فک ۱۲ دندان قرار می‌گیرند؛ در هر فک ۴ دندان پیش، ۲ دندان نیش، ۴ دندان آسیای کوچک و در صورت رویش دندان‌های عقب، ۶ دندان آسیای بزرگ خواهیم داشت. دندان‌های پیشین، بیشتر برای بریدن و نیش‌ها بیشتر برای پاره کردن و تکه‌کردن لقمه‌های غذایی کاربرد دارند و وظیفه اصلی آسیاها، خرد کردن و جویدن لقمه‌های غذا و له کردن و آماده‌سازی آنها برای مخلوط شدن با بزاق و ورود به مری است.

با توجه به این تعاریف، هر کدام از دندان‌ها، شکل خاصی دارند که به عملکرد آنها کمک می‌کند اما درمجموع، جزییات شکل دندان‌های گوناگون بسیار زیاد است.

روی دندان‌های آسیا به صورت خاص برجستگی‌ها و فرورفتگی‌هایی وجود دارد. به برجستگی‌های دندان‌های آسیا در اصطلاح علمی «کاسپ» گفته می‌شود. اکنون دندان‌هایتان را روی هم بگذارید و آب دهانتان را فرو بدهید. حالا بدون آنکه دندان‌هایتان را از روی هم بردارید به کمک زبان، دندان‌های فک بالا و پایین خود را لمس کنید. با کمی دقت درخواهید یافت که شیار میانی دندان‌های آسیای فک پایین شما را برجستگی‌های دندان‌های آسیای بالا پر کرده و این دقیقا همان عملی است که هنگام جویدن اتفاق می‌افتد؛ یعنی غذا در ناحیه شیارهای میانی دندان‌های آسیایی پایین شما قرار می‌گیرد و برجستگی‌ها (کاسپ‌های) دندان‌های فک بالا، در حرکات منظم و مداوم جویدن، غذا را خرد و له می‌کنند. در انجام عملیات جویدن و له شدن مناسب غذا، عوامل زیادی دخیل هستند.

شیب این برجستگی‌ها، فاصله عمق شیارها از نوک کاسپ‌ها، محل قرارگیری دندان‌های بالا و پایین نسبت به هم و نیز ارتباط همه اینها با مفصل گیجگاهی و فکی ما آنچنان هوشمندانه طراحی شده است که کوچک‌ترین تغییری در هر کدام از این عوامل، سیستم جویدن ما را به درجه‌های گوناگون دچار اشکال می‌کند.

● آناتومی دندان

یکی از واحدهای مهم درسی که دانشجویان رشته‌های دندان‌پزشکی و پروتز دندان، در اولین سال‌های تحصیل خود می‌گذرانند، آناتومی دندان است.

در این درس ابتدا، آنها به خوبی با شکل تک‌تک دندان‌ها به صورت تئوری آشنا می‌شوند و جزییات سطوح مختلف هر یک از دندان‌ها را به خوبی می‌آموزند.

سپس در مراحل عملی این درس، شکل کامل هر کدام از دندان‌ها را روی مکعب‌های آماده‌شده از جنس گچ و سپس موم، می‌تراشند و به عبارتی مانند مجسمه‌سازهای حرفه‌ای، از مکعب‌های ساده مومی، مجسمه دندان‌های گوناگون را می‌آفرینند و این کار به آنها کمک می‌کند تا کوچک‌ترین جزییات دندان‌ها، در ذهنشان نقش بسته و ملکه شود.

قرارگیری این کلاس، با این دقت و جدیت بین دروس تئوری و عملی دانشجویان دندان‌پزشکی، بیانگر آن است که دانستن شکل و کاربرد اجزای گوناگون یک دندان بسیار بااهمیت است؛ زیرا این دانشجویان، بعدها قرار است به دندان‌پزشکانی بدل شوند که یکی از وظایف اصلی آنها ترمیم دندان‌های پوسیده با انواع مواد پرکننده دندانی است و آنها باید این مهارت را ابتدا روی مدل‌های گچ و موم و سپس مدل‌های انسانی و دست آخر روی بیماران اجرا کنند تا بتوانند یک دندان پوسیده را به کمک مواد ترمیمی دندان و کاملا شبیه به شکل اصلی و واقعی دندان ترمیم کنند تا این دندان پس از ترمیم بتواند به کمک برجستگی‌ها و فرورفتگی‌های صحیح و مناسب ایجاد شده، کارایی و عملکرد مناسبی داشته باشد.

بنابراین دندانی که با دقت و ظرافت ترمیم شده باشد باید پس از پایان مرحله نهایی ترمیم، فرم و شکلی تا حد امکان نزدیک به دندان سالم داشته باشد.

● سردردی برای یک میلی‌متر

یکی از استادان درس پروتز ثابت (علم ساخت روکش‌های دندانی) مثالی از مورد بسیار عجیبی می‌زد که هرگز فراموش نمی‌کنم. داستان درباره خانمی بود که سال‌های طولانی از سردردهای مکرر، مداوم و طولانی رنج می‌برد. انواع معاینه‌های پزشکی، تصویربرداری‌ها و آزمایش‌های گوناگون، برای کشف علت سردردهای ایشان انجام شده بود اما هیچ‌کدام از پزشکان، عامل این سردردها را تشخیص نداده بودند و آن خانم همچنان از این درد مداوم رنج می‌برد؛ تا اینکه روزی روکش دندانی که در دهان این خانم قرار داشت، لق شد و دندان‌پزشک برای قالب‌گیری و ساخت روکش جدید، روکش قبلی را از دهان بیمار خارج کرد و از آن روز، سردرد ایشان برطرف شد! واقعیت این بود که این روکش، در یکی از نقاط، اندکی (شاید در حد یک میلی‌متر) بلندتر از حد معمول ساخته شده بود و همین بلندی، عضلات ناحیه فک و به دنبال آن، پیشانی و سر را به اختلال عملکردی دچار کرده بود.

البته این بیمار یک مورد نادر بوده اما لازم است ما با پرکردگی‌ها، روکش‌ها و هرگونه ترمیم جدید دندانی‌مان با دقت و حساسیت برخورد کنیم و اگر در نقطه‌ای احساس بلندی می‌کنیم (این بلندی باعث می‌شود که دندان‌های سمت پرکردگی زودتر از دندان‌های سمت دیگر به هم برسند) یا در جویدن مشکل داریم، حتما سری به دندان‌پزشکان بزنیم. آنها می‌توانند با صرف وقت بسیار کوتاهی، این اشکال را برطرف و از انواع مشکلات احتمالی بعدی پیشگیری کنند.

دکتر فرین میزانیان

دندانپزشک