چه کسانی نباید ایمپلنت کنند

پرسشی از دکتر سید مهدی جعفری متخصص جراحی فک و دهان و صورت

این روزها بهترین روش برای جایگزین ‌کردن دندان‌های از دست‌رفته، استفاده از ایمپلنت‌های دندانی است...

ولی پرسشی که در ذهن خیلی‌ها درباره این ایمپلنت‌ها خطور می‌کند، این است که آیا ایمپلنت در همه افراد، خوب جواب می‌دهد یا نه؟ چرا بعضی‌ها مجبور می‌شوند گاهی این پروتز را از دهان خارج کنند؟ دکتر سید مهدی جعفری، متخصص جراحی فک و دهان و صورت و استاد دانشکده دندان‌پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی، به این پرسش‌ پاسخ می‌دهد.

▪ آقای دکتر! چرا بافت‌‌های دهانی بعضی از افراد، ایمپلنت‌های دندانی را پس می‌زنند؟

ـ مساله پس زدن یا نگرفتن پیوندها به بدن انسان از مدت‌ها قبل، مورد توجه و بررسی بوده است. ایمپلنت‌های دندانی نیز نوعی پیوند محسوب می‌شوند ولی در علم طب به آن دسته از پیوندهایی که در آن یک بافت یا عضو غیرزنده از منشا غیربیولوژیک به بدن یک موجود زنده منتقل می‌شود، ایمپلنت گفته می‌شود. ایمپلنت‌های دندانی عموما از جنس فلز تیتانیوم هستند و درصد ناخالصی آنها بسیار اندک است. البته اخیرا از فلز زیرکونیوم، یا خیلی به ندرت از آلیاژهای تیتانیوم برای ساخت ایمپلنت استفاده شده است.

▪ یعنی علت پس زدن ایمپلنت، نوعی حساسیت است یا مسمومیت فلزی؟

ـ هرچه عدد اتمی فلزات بالاتر باشد، شانس ایجاد مسمومیت در بدن بیشتر است. فلزاتی مانند سرب و جیوه در بدن مسمومیت ایجاد می‌کنند ولی برای ایجاد حساسیت لازم است که دستگاه دفاعی بدن فعال شود و علیه آن ماده مورد نظر آنتی‌بادی بسازد. فلزات چون پروتئینی نیستند برای ایجاد بازتاب دفاعی و تحریک لکوسیت‌ها به ترشح آنتی‌بادی یا حمله به آن باید به پروتئین‌های دیگر در محیط متصل یا باند شوند. معمولا همه فلزها این خاصیت را ندارند و در بین فلزات فعلا حساسیت نسبت به فلز نیکل و در حد کمتری آلومینیوم شناخته شده و در مورد تیتانیوم هنوز از لحاظ بالینی ثابت شده نیست.

▪ پس بالاخره علت دفع ایمپلنت‌های دندانی چه می‌تواند باشد؟

ـ ایمپلنت‌ها معمولا به ۲علت دفع می‌شوند؛ یا از ابتدا اصلا پذیرفته و به اصطلاح اینتگره نمی‌شوند و یا پس از اینتگره شدن دچار عارضه‌ای می‌شوند که به آن، التهاب اطراف ایمپلنت گفته می‌شود؛ یعنی استخوان اطراف ایمپلنت به تدریج تحلیل می‌رود و ایمپلنت فقط با بافت نرم التهابی پوشیده می‌شود که دیگر قابلیت نگهداری و تحمل پروتز دندانی را نخواهد داشت.

▪ چه می‌شود که گاهی، ایمپلنت از همان اول اینتگره نمی‌شود؟

ـ سفت نشدن ایمپلنت دندانی در داخل استخوان بیشتر در ایمپلنت‌های قدیمی و اولیه که فقط مفتول تیتانیومی در روی ماشین تراش به صورت یک پیچ درمی‌آمد، خیلی جدی بود اما امروزه با پیشرفت تکنولوژی و اقداماتی که شرکت سازنده معتبر روی سطح ایمپلنتی انجام می‌دهد خیلی به ندرت دیده می‌شود. با زبر کردن سطح ایمپلنت و افزودن مواد شیمیایی یا بیولوژیک روی آنها، معمولا ایمپلنت‌ها در اسرع‌وقت و با درصد بالایی با استخوان اطراف خود یکپارچه (اینتگره) می‌شوند. البته متاسفانه در کشور ما بعضی از انواع ایمپلنت‌های درجه ۳ و ۴ هم امکان بازاریابی یافته‌اند که تکنولوژی‌های بسیار قدیمی و کنار گذاشته شده دارند ولی به دلیل عدم توجه مسوولان ذی‌ربط در امر واردات مواد دندان‌پزشکی، کماکان مورد استفاده همکاران دندان‌پزشک قرار می‌گیرند.

▪ پس فقط انواع خاصی از ایمپلنت‌ها دفع می‌شوند؟

ـ متاسفانه نه! انواع شناخته‌شده و معتبر هم می‌توانند این عدم یکپارچگی را داشته باشند و این در مواردی است که در محیط عمل، شرایط کاملا استریل رعایت نشده باشد، دندان‌پزشک از تجربه و مهارت کافی برخوردار نباشد، قواعد و اصول تکنیکی و دستورالعمل‌ها خوب رعایت نشوند، فیکسچر یا ایمپلنت در محل خود استحکام اولیه و ثبات اصلی را نداشته باشد یا اینکه کیفیت و کمیت استخوان در محل گیرنده مناسب نباشد. وجود التهاب یا عفونت قبلی در محل قرار دادن ایمپلنت و همچنین تعجیل در قرار دادن پروتز روی فیکسچری که هنوز التیام و اینتگریشن آن کامل نشده نیز باعث از دست رفتن ایمپلنت خواهد شد.

▪ دلیل دیگری هم برای نگرفتن ایمپلنت وجود دارد؟

ـ بله، گاهی استخوان اطراف بعد از ثبات اولیه و حتی قرارگرفتن پروتز روی ایمپلنت دچار و در نتیجه دفع می‌شود. بیشترین علت این نوع تحلیل و دفع، ایجاد التهاب در اطراف ایمپلنت ناشی از عوامل مکانیکی و بیولوژیکی است. عوامل مکانیکی مانند فشار‌های ناشی از پروتز ناصحیح یا خارج از محور بودن فیکسچر و عوامل بیولوژیک مانند باکتری‌هایی که در دهان روی نواحی گیر غذایی اضافه شده و با سموم و آنزیم‌های خود باعث جدا شدن بافت نرم اطراف از ایمپلنت و در نتیجه ایجاد پاکت و تحلیل استخوان نگهدارنده آن می‌شوند. به همین دلیل است که همکاران ما به بیمارانی که اقدام به درمان ایمپلنت می‌کنند به‌طور اکید و جدی نسبت به تمیز نگه‌داشتن و حفاظت از پایه‌ها هشدار می‌دهند.

▪ حرف آخر؟

ـ امیدوارم موقعیتی ایجاد شود که برای خوانندگان شما توضیح بدهم که بر اساس چه معیارهایی نوع ایمپلنت مورد استفاده خود را انتخاب کنند. آنها باید از جراح خود بخواهند ایمپلنتی برای آنها استفاده شود که معیارها و استانداردها در آن رعایت شده باشد و در نتیجه ،به میزان موفقیت و طول عمرش افزوده می‌شود.

دکتر گلرخ ثریا