صنعت خودرو تركیه خیلی دور خیلی نزدیك

برای یك ایرانی وقتی كه وارد خاك تركیه می شود خودروهای مدرن و به روز در حال تردد در خیابان ها نظرش را جلب می كند در این زمان است كه از خود می پرسد آیا ترك ها فرسنگ ها در زمینه صنعت خودرو از ایرانیان جلو افتاده اند اما وقتی كه كمی در این باره دقیق می شوند متوجه می شوند كه ترك ها به كارگران ارزان شركت های غربی تبدیل شده اند

برای یك ایرانی وقتی كه وارد خاك تركیه می‌شود خودروهای مدرن و به روز در حال تردد در خیابان‌ها نظرش را جلب می‌كند. در این زمان است كه از خود می‌پرسد آیا ترك‌ها فرسنگ‌ها در زمینه صنعت خودرو از ایرانیان جلو افتاده‌اند اما وقتی كه كمی در این‌باره دقیق می‌شوند متوجه می‌شوند كه ترك‌ها به كارگران ارزان شركت‌های غربی تبدیل شده‌اند.

هم‌اكنون بین بسیاری از اقتصاددانان و صنعتگران این بحث متداول است كه آیا می‌خواهیم به راه كشوری مانند تركیه در زمینه خودرو برویم و یا راه كره را پیش بگیریم دو كشوری كه یكی با خودباوری مانند كره‌ جنوبی در سال گذشته میلادی با یك پله صعود در مكان پنجمین كشور بزرگ تولید كننده خودرو جهان جای گرفته است . خودروسازان كره جنوبی در سال ‌٢٠٠٥ سه میلیون و ‌٧٠٠ هزار دستگاه خودرو تولید كردند كه نسبت به یك سال گذشته‌اش از ‌٦/٦ افزایش برخوردار بود. این در حالی است كه شركتی مانند هیوندایی و كیا كه با هم ادغام شده با فتح بسیاری از بازار های جهان از جمله آمریكای شمالی تولید خود را به دو میلیون و ۷۰۰ هزار خودرو رسانده است و یا كشوری مانند تركیه كه سالانه ۵۵۰ هزار خودرو شركت‌های خارجی را در تركیه تولید و به خارج صادر می‌كند اما به واقع كدام یك الگوی مناسبی برای ایران است.

تولید خودرو درتركیه طی سال ۲۰۰۵، ۹۱۴ هزار دستگاه بود كه سهم خودرو سواری ۴۵۳ هزار دستگاه و سهم خودروی تجاری ۴۲۵ هزار دستگاه بود تولید كامیون نیز در این كشور سالانه ۳۷ هزار دستگاه است رشد تولید خودروی سواری نیز در سال ۲۰۰۵ نسبت به سال ۲۰۰۴، ۱۱ درصد و خودروهای تجاری ۱۰ درصد بود. این در حالیست كه تولید صنعت خودرو تركیه در سال ۱۹۷۵، ۶۷ هزار دستگاه بود و این آمار در سال ۱۹۹۰، ۲۰۰ هزار دستگاه و در سال ۲۰۰۰ نیز ۵۰۰ هزار دستگاه بود.

●بنای یك صنعت بر ویرانه های یك امپراتوری

صنعت خودرو در تركیه در سال ۱۹۵۰ با تولید تراكتورهای فرگوسن در شهر آنكارا كار خود را آغاز كرد.در سال ۱۹۵۹ نیز كارخانه اوتسان تاسیس شد كه به تولیدات كارخانه فورد آمریكا می پرداخت این كارخانه در ابتدا تنها چهار خودرو در روز تولید می‌كرد. روند تاسیس برخی كارخانه‌های خودروسازی كه تنها به مونتاژ خودرو به صورت صرف می پرداختند تا سال ۱۹۶۳ ادامه یافت تا در این سال اولین قانون خودرو این كشور تدوین شد هدف این قانون افزایش داخلی‌سازی و جلب نظر سرمایه‌گذاران خارجی در این صنعت بود. در این قانون آمده بود غرور ملی ترك‌ها كلید پیشرفت ماست در این سال‌ها جیپ و تعدادی كامیون كرایسلر، فورد و وانت در این كشور تولید می‌شد كه همه آنها از قطعات وارداتی بهره می‌گرفتند .

درباره چگونگی تشكیل و به وجود آمدن صنعت خودرو تركیه اركان تزر دبیر انجمن خودروسازان تركیه به ایسنا گفته است صنعت خودرو از سال ۱۹۶۰ با تولید تراكتور و برخی ماشین‌های آمریكایی و اتوبوس و كامیون كارش را آغاز كرد. در سال ۱۹۷۱ تولید فیات و رنو در شهر بورسا و در سال ۱۹۹۴ نیز تولید هیوندایی، هوندا و تویوتا آغاز شد. هم‌اكنون تولید خودرو در تركیه تحت لیسانس شركت های خارجی است و ما خودرو با نشان و یا برند ترك نداریم. ضمن این كه ساخت داخل خودرو در تركیه حداقل ۶۰ درصد و حداكثر ۷۵ درصد است، زیرا برای ما ساخت خودرو با كمتر از ۵۰ درصد داخلی سازی مقرون به صرفه نیست. همچنین تعرفه واردات خودرو از اروپا صفر و از كشورهای غیر اروپایی نیز ۱۰ درصد است؛ از طرفی مالیات گرفته شده از خودروساز نیز بین ۶۰ تا ۷۰ درصد است.

در سال ۱۹۷۳ كه سال شروع اصلی صنعت خودرو تركیه نامیده می‌شود شركت رنو اویاك و توفاژ یكی وابسته به رنو و دیگری وابسته به فیات در این كشور راه‌اندازی شد. این روند با افزایش داخلی‌سازی و به‌تبع آن تاسیس كارخانجات قطعه‌سازی وابسته به شركت‌های عمدتا اروپایی در تركیه ادامه یافت تا در سال ۱۹۹۲ كشورهای شرق آسیا نیز توانستند به این بازار دست یابند. هوندا اولین قدم را برای فتح بازار خودرو تركیه برداشت و بعد نیز هیوندایی دومین كشور از شرق آسیا بود و در سال ۱۹۹۴ نیز تویوتا به این قافله پیوست.

شركت توفاژ شركتی بود كه در ابتدا سعی می‌كرد محصولات فیات را با كمی تغییر با نام و برند فورد تولید كند اما از سال ۲۰۰۰ به بعد این روند تغییر كرد و شركت توفاژ با آرم فیات خودرو تولید می‌كند. شركت پژو نیز از سال ۱۹۹۷ كارخانه تولید خودرو كار سبك خود با نام برانتر را در این كشور تاسیس كرد.

●سرمایه‌گذاران

هم‌اكنون عنوان می‌شود بیش از ۵۰ درصد سهام شركت‌های فعال در تركیه در اختیار شركت‌های خارجی است با این كه عنوان می‌شود دولت تركیه نقش در صنعت خودرو ندارد اما سهام عمده كارخانه رنو اویاك در اختیار ارتش تركیه قدرت اصلی سیاسی این كشور است.اما با این حال مدیران صنعت خودرو تركیه این مورد را انكار می كنند به گونه ای كه دبیر انجمن خودروسازان تركیه در این باره می گوید فورد، فیات، رنو و شركت‌های ژاپنی بیش از ۵۰ درصد در صنعت خودرو تركیه سرمایه‌گذاری كرده‌اند و شركت‌های خودروسازی تركیه به هیچ وجه دولتی نیستند.

وی در واكنش به این سوال ایسنا كه اطلاعاتی خلاف صحبت‌های شما وجود دارد به عنوان مثال ارتش تركیه سهامدار عمده شركت رنو تركیه است، می‌گوید دولت نقشی در صنعت خودرو ندارد. در خصوص ارتش و شركت‌ رنو نیز صندوق بازنشستگی ارتش تركیه سهامدار رنو است. پس می بینید كه رنو تركیه هم دولتی نیست .

بیشتر سرمایه تركیه نیز هم‌اكنون در دست دو گروه اقتصادی یعنی گروه كوچ و سابانجی است كه هر دو سرمایه‌دار و خانواده آنها یهودیانی هستند كه مسلمان شده‌اند. شركت كوچ هم‌اكنون اصلی‌ترین سرمایه‌گذار شركت فورد و توفاژ دو كارخانه اصلی سازنده خودرو در تركیه است.

از طرفی تقریبا شركت‌های خارجی سهامدار عمده شركتهای خودروساز این كشور در حد ۵۰ درصد هستند. شركت‌های فعال در صنعت خودرو در تركیه را نیز می‌توان به ۱۷ كارخانه اصلی تقسیم كرد كه برخی از آنها عبارتند از ایسوزو اتومبیل، Askamkamynn، BMC، فورد، هوندای تركیه، هیوندایی آسان، كارسان اتومبیل، مان تركیه، مرسدس بنز تركیه، اتوكار، Otoyol، اویاك رنو، Temsa، توفاژ، تویوتا ترك، ترك تراكتور و یوزل.

●تحقیق و توسعه

همان طور كه گفته شد در صنعت خودرو تركیه برند داخلی وجود ندارد و اكثر محصولات با نشان‌های خارجی تولید می‌شود حتی در این كشور برندهایی مانند آنچه در جمهوری چك مانند اشكودا و یا داچیای رومانی است دیده نمی‌شود و وجود ندارد به عنوان مثال اشكودا در جمهوری چك با همكاری فولكس‌واگن خودرویی بر روی پلات‌فرم‌های فولكس واگن طراحی می‌كند اما چنین موضوعی در تركیه وجود خارجی ندارد.تنها طراحی داخلی در صنعت خودرو طراحی بدنه یك نوع موتورسیكلت است اما تحقیق و توسعه در این صنعت به گونه‌ای دیگر معنی شده به این معنی كه شركت‌ها قدرت مطابقت محصول را دارند و یا آن كه در شركت‌های قطعه‌سازی مراكز R&D فعال عمل می‌كنند البته مدل‌هایی نیز تنها خاص بازار تركیه وجود دارد به عنوان مثال مدل رنو كلیوسدان تنها در تركیه تولید می‌شود.

---