چهارشنبه, ۲۷ تیر, ۱۴۰۳ / 17 July, 2024
روند شكل گیری مجلس خبرگان رهبری مجلس متفاوت
مجلس خبرگان رهبری مهمترین نهاد قانونی در ساختار سیاسی نظام جمهوری اسلا‌می، مستقل‌ترین و تاثیرگذار‌ترین نهادها است كه مسوولیت انتخاب رهبری، نظارت بر عملكرد و عزل وی را بر عهده دارد. این نهاد پر نفوذ اكنون در آستانه تشكیل چهارمین دور فعالیت خود است.قبل از برگزاری نخستین دوره مجلس شورای اسلا‌می، مجلس خبرگان قانون اساسی تشكیل می‌شود پس از سقوط نهایی حكومت سلطنتی در بهمن ۱۳۵۷، دولت تازه تشكیل یافته درصدد برگزاری رفراندومی جهت تغییر حكومت ایران برآمد و حدود ۵۰ روز پس از پیروزی نهایی، رفراندوم تغییر حكومت، با پرسش <جمهوری اسلا‌می؛ آری، نه> انجام شد.
دوازدهم فروردین ۱۳۵۸، ۲/۹۸درصد از شركت كنندگان در رفراندوم به جمهوری اسلا‌می رأی آری دادند و نظام جدید رسما مستقر شد. پس از آن بحث درباره قانون اساسی آینده آغاز شد. براساس این قانون، روز دوازدهم مرداد ۱۳۵۸، انتخابات مجلس خبرگان قانون اساسی برگزار شد و هفتاد و سه تن به عنوان نماینده آن انتخاب شدند.
در آن مجلس پیش نویس قانون اساسی كه دكتر حسن حبیبی و برخی دیگر مأمور نوشتن آن شدند، در كمیسیون‌های این مجلس مورد بحث و بررسی قرار گرفت و اصلا‌حاتی روی آن انجام گرفت كه محصول آن قانون اساسی مصوب سال ۱۳۵۸شد. نخستین جلسه این مجلس، صبح روز بیست و هشتم مرداد ۱۳۵۸تشكیل شد و پس از قرائت پیام امام خمینی (ره) و گزارش وزیركشورمراسم تحلیف(سوگند) نمایندگان انجام شد. در جلسه دوم كه بعدازظهر آن روز تشكیل شد، هیأت رئیسه مجلس نیز انتخاب شد. باتوجه به رأی‌گیری انجام شده، آیت ا... منتظری به سمت رئیس، دكتر بهشتی به سمت نایب رئیس، حسن آیت به سمت دبیر و دكتر روحانی و حسن عضدی نیز به عنوان منشی انتخاب شدند. در جلسات این مجلس معمولا دكتر بهشتی اداره جلسه را برعهده می‌گرفت. از جلسه سوم، بحث درباره كلیات قانون اساسی آینده آغاز شد. مجلس خبرگان رهبری كه با عنوان رسمی <مجلس بررسی نهایی قانون اساسی> از ۲۸مرداد۱۳۵۸ تا ۲۴ آبانماه همان سال به كار خود ادامه داد، قانون اساسی را تدوین كرد.در مجلس بررسی نهایی قانون اساسی نمایندگان منتخب مردم، اصل پنجم قانون اساسی را كه در پیش نویس ذكر نشده بود، بر آن افزودند. بر طبق این اصل <در زمان غیبت حضرت ولیعصر <عجل ا... تعالی فرجه> در جمهوری اسلا‌می ایران ولا‌یت امر و امامت امت بر عهده فقیه عادل و باتقوی، آگاه به زمان، شجاع، مدیر و مدبر است كه اكثریت مردم، او را به رهبری شناخته و پذیرفته باشند و در صورتی كه هیچ فقیهی دارای چنین اكثریتی نباشد، رهبر یا شورای رهبری مركب از فقهای واجد شرایط بالا طبق اصل یكصد وهفتم عهده دار آن می‌گردد. بعدها و در بازنگری قانون اساسی در سال۱۳۶۸جمله <اكثریت مردم... واجد شرایط بالا> از این اصل حذف شد. اما اصل۱۰۷ قانون اساسی انتخاب رهبری را پس از زعامت آیت‌ا... العظمی خمینی، بر عهده <خبرگان منتخب مردم> گذاشت و در اصل۱۰۸ نیز چگونگی تشكیل آن پیش بینی شد. در این اصل تأكید شده بود كه قانون مربوط به تعداد و شرایط خبرگان، كیفیت انتخاب آنها و آیین نامه داخلی جلسات آنان برای نخستین دوره باید به وسیله فقهای شورای نگهبان تهیه و با اكثریت آرای آنان تصویب شود و به تصویب نهایی رهبر انقلا‌ب برسد. از آن پس هرگونه تغییر و تجدیدنظر در این قانون در صلا‌حیت مجلس خبرگان است.
برپایه اصل فوق قانونی در ۲۱ ماده و ۶ تبصره در تاریخ دهم مهرماه ۱۳۵۹ با امضای فقهای شورای نگهبان ازجمله حضرات آیات عظام صانعی، صافی و ربانی شیرازی تهیه و تدوین شد و نهایتا به تصویب امام(ره) رسید.براساس ماده قانون مذكور تشخیص واجد بودن شرایط با گواهی سه نفر از استادان معروف درس حوزه خارج حوزه‌های علمیه بود و كسانی كه رهبر صریحا یا ضمنا اجتهاد آنان را تایید كرده است و كسانی كه شهرت به اجتهاد دارند نیاز به گواهی ندارند. بدین ترتیب بر اساس قانون اساسی تدوین شده مجلس خبرگان رهبری تشكیل شد.
● انتخابات نخستین دوره مجلس خبرگان:
برگزاری انتخابات نخستین دوره مجلس خبرگان به دلا‌یلی چون مصادف بودن با زمان حیات حضرت امام(ره) و وجود برخی ابهامات در خصوص چگونگی انجام وظیفه این مجلس، حساسیت‌هایی را موجب شده بود. آن زمان این شبهه برای برخی از افراد به وجود آمده بود كه آیا برگزاری انتخابات مجلس خبرگان كه وظیفه اصلی آن انتخاب رهبر، نظارت و عزل وی است به نوعی تضعیف حضرت امام(ره) محسوب نمی‌شود؟
بر همین اساس دهم مرداد سال، ۱۳۶۱ علی اكبر ناطق نوری، وزیر كشور دولت اول میرحسین موسوی، پس از گذشت ۳۲ماه از همه پرسی قانون اساسی و تصویب آن توسط مردم، از برگزاری انتخابات مجلس خبرگان نیز سخن گفت. وی تأكید كرد: <از نظر وزارت كشور، مقدمات كار انتخابات مجلس خبرگان انجام شده است و در این مورد پس از اعلام آمادگی شورای نگهبان و اجازه امام اقدام خواهد شد.> دوماه ونیم پس از انجام این گفت وگو، وزیر كشور نامه‌ای به رهبر انقلا‌ب ارسال كرد و درباره تشكیل مجلس خبرگان كسب تكلیف نمود. بیست وهشتم مهر سال، ۱۳۶۱ پاسخ رهبر انقلا‌ب مبنی بر موافقت با برگزاری انتخابات مجلس خبرگان منتشر شد. شاید كسب تكلیف وزیر كشور درباره مساله‌ای كه در قانون اساسی پیش بینی شده عجیب به نظر برسد. لیكن در آن زمان عده‌ای تشكیل مجلس خبرگان را كه وظیفه اصلی آن انتخاب رهبری محسوب می‌شد، تضعیف جایگاه مقام رهبری می‌دانستند. اما وزیر كشور روز برگزاری انتخابات را ۱۹ آذر ۱۳۶۱ اعلام كرد.ثبت نام داوطلبان از ۱۶آبان ماه آغاز شد و با دوبار تمدید مهلت ثبت نام اوایل آذرماه به پایان رسید و در پایان مهلت قانونی، بیش از ۱۵۰نفر برای شركت در رقابتهای انتخاباتی ثبت نام كردند. مساله مهم در این انتخابات آن بود كه تنهاكسانی می‌توانستند نامزد نمایندگی شوند كه <مجتهد در علوم فقهی> باشند. در قانون مصوب شورای نگهبان درباره این مجلس (بر طبق اصل۱۰۸) آمده بود: <خبرگان مردم باید دارای شرایط زیر باشند: آشنایی كامل به مبانی اجتهاد با سابقه تحصیل در حوزه‌های علمیه بزرگ در حدی كه بتوانند افراد صالح برای مرجعیت و رهبری را تشخیص دهند.> دوتبصره مهم نیز بر این بند افزوده می‌شد: <تبصره۱ـ تشخیص واجد بودن شرایط با گواهی سه نفر از استادان معروف درس خارج حوزه‌های علمیه می‌باشد. تبصره۲ـ كسانی كه رهبر صریحا و یا ضمنی اجتهاد آنها را تأیید كرده است و كسانی كه در مجامع علمی و یا نزد علمای بلد خویش شهرت به اجتهاد دارند نیازمند به ارائه گواهی مذكور نمی‌باشند.> به هرصورت اولین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری در تاریخ ۱۹آذر سال ۱۳۶۱در ۲۴استان كشور برگزار شد. <مصطفی تهرانی> سرپرست وقت ستاد انتخابات كشور آرای ماخوذه از انتخابات مجلس خبرگان در سراسر كشور را ۱۸میلیون و ۱۴۰هزار و ۹۸۵رای اعلام كرد در این انتخابات مجلس خبرگان ۷۶ نماینده تعیین شد و در ۶حوزه انتخابیه جریان انتخابات به دور دوم كشیده شد، در دور دوم نیز هفت نفر انتخاب شدند. <در مرحله اول این انتخابات به ترتیب، حضرات آیات:
۱) سیدعلی خامنه‌ای
۲) اكبر‌هاشمی‌رفسنجانی
۳) عبدالكریم موسوی‌اردبیلی
۴) علی مشكینی
۵) محمد امامی‌كاشانی
۶) محمد محمدی‌گیلا‌نی
۷) یوسف صانعی
۸) محمدباقر باقری‌كنی
۹) سیدمحمدباقر اسدی خوانساری
۱۰) غلا‌مرضا رضوانی
۱۱) احمد آذری‌قمی
۱۲) سید‌هادی خسروشاهی
۱۳) حسین راستی‌كاشانی
حائز اكثریت آرا شدند و تعیین دو نفر دیگر مرحوم صادق خلخالی كه به صورت انفرادی در این انتخابات شركت كرده بود و سید مجید مهاجری ایروانی به انتخابات میان دوره‌ای موكول شد.
۲۳تیر ماه ۱۳۶۲نخستین نشست مجلس خبرگان رهبری افتتاح شد. حضرت امام خمینی (ره ) در پیامی به مناسبت نخستین اجلا‌س خبرگان اول فرمودند: <شما ای فقهای شورای خبرگان و ای برگزیدگان ملت ستمدیده در طول تاریخ شاهنشاهی و ستم شاهی، مسوولیتی را قبول فرموده‌اید كه در رأس همه مسوولیت‌ها است و آغاز به كاری كردید كه سرنوشت اسلا‌م و ملت رنج دیده و كوچكترین اعمال نظر شخصی و خدای ناخواسته تبعیت از هوای نفسانی كه ممكن است این عمل شریف الهی را به انحراف كشاند بزرگترین فاجعه تاریخ را به وجود خواهدآورد...( >صحیفه نور، ج۱۸، ص۳۹.)
درنشست اول آیت ا... مشكینی رئیس و آقای اكبر‌هاشمی رفسنجانی نایب رئیس و آقایان مؤمن و طاهری خرم آبادی، منشی انتخاب شدند. در مجموع این دوره از مجلس خبرگان با شركت ۶۹تن از نمایندگان خبره مردم سراسر كشور گشایش یافت، سه اجلا‌س فوق‌العاده برگزار كرد كه اجلا‌س اول در ۱۹ آبان ۱۳۶۴بود كه در آن آیت ا... منتظری به عنوان قائم مقام رهبری انتخاب شد كه بعدها حوادثی پیش آمد كه منجر به استعفای آیت‌الله منتظری و عزل وی از قائم‌مقام رهبری شد. دومین اجلا‌س در خرداد ۱۳۶۸برای تعیین دومین رهبر جمهوری اسلا‌می پس از رحلت امام بود و سومین اجلا‌س هم در مرداد ۱۳۶۸بعد از تصویب بازنگری قانون اساسی توسط مردم برگزارشد. نخستین مجلس خبرگان رهبری، علاوه بر تنظیم و تصویب مقدماتی آیین نامه خود و تاسیس دبیرخانه‌ای دایمی در قم، چند مصوبه مهم و سرنوشت ساز داشت. تعدادجلسات رسمی این مجلس، هرسال یك جلسه و مجموع هشت جلسه بود و چنانچه سه جلسه فوق‌العاده نیز بر آن افزوده شود، این مجلس یازده جلسه در ظرف هشت سال دوره فعالیت خود برگزار كرد. نخستین جلسه خبرگان، حدودهفت ماه پس از برگزاری انتخابات آن تشكیل شد.اما مهمترین و سریعترین مصوبه خبرگان اول به دنبال درگذشت رهبر انقلا‌ب و بلا‌فاصله پس از آن در انتخاب رهبر جدید، بوده است. تابستان سال، ۱۳۶۸ حدود هفت سال از انتخاب خبرگان می‌گذشت و تنها یكسال به پایان دوره آن باقی مانده بود.
لیكن در چهاردهم خرداد سال۱۳۶۸ و به دنبال رحلت امام خمینی و در حالی كه هنوز مراسم تشییع جنازه ایشان برگزار نشده بود، نمایندگان خبرگان بلا‌فاصله تشكیل جلسه دادند و حضرت آیت ا... خامنه‌ای را به عنوان رهبر جدید انتخاب كردند انتخاب <حضرت آیت‌ا... خامنه‌ای>، وحدت همه نیروهای درون انقلا‌ب را تضمین كرد و از ظهور تفرقه جلوگیری به عمل آورد، به ویژه آن كه اكثر مراجع تقلید با صدور پیام‌هایی به رهبری جدید، بر تصمیم خبرگان صحه گذاشته و با رهبری جدید بیعت كردند. پس از برگزاری همه پرسی قانون اساسی در ۶ مرداد ۱۳۶۸خبرگان رهبری در اجلاسیه فوق‌العاده‌ای بار دیگر رهبری <آیت‌ا... خامنه‌ای> را مورد تایید قرار داد. از آنجا كه انتخاب رهبر جدید در زمانی انجام گرفت كه هنوز قانون اساسی تغییر نكرده بود و در آن قانون مرجعیت از شرایط رهبری تعیین شده بود، تایید مجدد خبرگان برای جلوگیری از شبهات احتمالی در این زمینه صورت‌گرفت.
جواد دلیری
تعمیرکار درب برقی وجک پارکینگ
دوره‌های مدیریتی دانشگاه تهران
فروش انواع ژنراتور دیزلی با ضمانت نامه معتبر
مسعود پزشکیان ایران دولت سیزدهم عزاداری علی باقری دولت دولت چهاردهم پزشکیان رئیس جمهور ترور انتخابات رهبر انقلا‌ب
شهرداری تهران هواشناسی تهران قتل تب دنگی اربعین زلزله تیراندازی پشه آئدس عزاداری محرم وزارت بهداشت شورای شهر تهران
واردات خودرو قیمت دلار خودرو قیمت طلا حقوق بازنشستگان قیمت خودرو سایپا بازنشستگان ترافیک بازار خودرو ایران خودرو دلار
عاشورا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلا‌می وزارت ارشاد امام حسین سینمای ایران تلویزیون دفاع مقدس لیلی رشیدی سینما سریال مختارنامه فیلم سینمایی
فناوری ماه
دونالد ترامپ رژیم صهیونیستی جنگ غزه غزه فلسطین آمریکا روسیه ترور ترامپ چین جو بایدن طوفان الاقصی ایالات متحده آمریکا
فوتبال پرسپولیس استقلال علیرضا بیرانوند تراکتور رئال مادرید باشگاه پرسپولیس یورو 2024 نقل و انتقالات لیگ برتر رامین رضاییان تیم ملی اسپانیا تیم ملی انگلیس
هوش مصنوعی دیابت ناسا اینترنت کد مورس شیائومی اپل
گرما گرمازدگی کاهش وزن افسردگی تخم مرغ استرس صبحانه