شاخصه اخلاقی مومنان واقعی

اولین مولفه و شاخصه ای که امام باقر علیه اسلام برای انسان های مومن بر می شمرند رضایت ضابطه مند است به این معنا که یک انسان مومن هرگاه از چیزی یا کسی رضایت و خشنودی داشته باشد این رضایت و خشنودی و دوستی او موجب نزدیک شدنش به گناه نمی شود, بلکه این خشنودی و رضایت در دایره شرع و عقل قرار دارد

«مُحَمَّدُ بْنُ یَحْیَی عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ أَبِی أَیُّوبَ عَنْ أَبِی عُبَیْدَةَ عَنْ أَبِی جَعْفَرٍ ع قَالَ: إِنَّمَا الْمُوْمِنُ الَّذِی إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی إِثْمٍ وَ لَا بَاطِلٍ‏ وَ إِذَا سَخِطَ لَمْ یُخْرِجْهُ سَخَطُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَقِّ وَ الَّذِی إِذَا قَدَرَ لَمْ تُخْرِجْهُ قُدْرَتُهُ إِلَی التَّعَدِّی إِلَی مَا لَیْسَ لَهُ بِحَقٍ‏.[۱] امام باقر علیه السّلام فرمود: همانا مومن کسی است که چون راضی و خرسند باشد، رضایتش او را به گناه و باطلی وارد نکند و چون ناراضی شود از سخن حق خارجش نکند و کسی است که چون قدرت یابد، قدرتش او را به آنچه حق ندارد نکشاند.»در این نوشتار سعی داریم با استفاده از یکی از روایات ارزشمند امام محمدباقر علیه‌السلام به سه مولفه ارزشمند انسان‌های مومن اشاره کنیم. هدف از شرح این حدیث ارزشمند در واقع واقف شدن و معرفت پیدا کردن به شاخصه‌های ارزشمند مومنان واقعی می‌باشد.

● رضایت و خشنودی ضابطه‌مند

اولین مولفه و شاخصه‌ای که امام باقر علیه اسلام برای انسان‌های مومن بر می‌شمرند رضایت ضابطه‌مند است؛ به این معنا که یک انسان مومن هرگاه از چیزی یا کسی رضایت و خشنودی داشته باشد این رضایت و خشنودی و دوستی او موجب نزدیک شدنش به گناه نمی‌شود، بلکه این خشنودی و رضایت در دایره شرع و عقل قرار دارد.

به طور ساده‌ترین مومنان هیچ‌گاه به خود اجازه نمی‌دهد که به گناه و باطلی خشنود شوند و به ناحقی گرایش داشته باشند در واقع محبت آن‌ها به چیزی موجب کور شدن دیده حق بین و بصیرت آن‌ها نمی‌شود. حضرت می‌فرماید: « إِنَّمَا الْمُوْمِنُ الَّذِی إِذَا رَضِیَ لَمْ یُدْخِلْهُ رِضَاهُ فِی إِثْمٍ وَ لَا بَاطِلٍ: همانا مومن کسی است که چون راضی و خرسند باشد، رضایتش او را به گناه و باطلی وارد نکند».در بسیاری از موارد با چیره شدن خشم و غضب بر انسان‌ها نمی‌توانند حق را آن‌چنان که هست ببیند، از این رو خشم و غضب آن‌ها را از دایره حق خارج می‌سازد، در واقع این افراد با هوای نفس خود تصمیم می‌گیرند از این رو در آداب و سنن اسلامی بر کنترل خشم تاکید فراوان شده است، چنانکه سفارش شده است در هنگام خشم و غضب هیچ‌گونه تصمیم را اتخاذ نکنید. یا اگر خشمگین شدید خشم شما را از حق دور نسازد « وَ إِذَا سَخِطَ لَمْ یُخْرِجْهُ سَخَطُهُ مِنْ قَوْلِ الْحَقّ: چون ناراضی شود از سخن حق خارجش نکند».رسولُ اللّه ِ صلی‌الله علیه و آله : إنَّ لِجَهنّمَ بابا لا یَدخُلُها إلاّ مَن شَفا غَیظَهُ بِمَعْصیةِ اللّه ِ تعالی[۲] پیامبر خدا صلی‌الله علیه و آله : جهنّم را دری است که کسی از آن وارد نمی‌شود، مگر آن که با معصیت خدا خشم خود را فرو نشانده است» .

● هنگام قدرت عادل است

ازجمله مهم‌ترین و زیباترین شاخصه‌های رفتاری انسان‌های مومن این است که حتی در زمان قدرت و تمکن از عدالت تجاوز نمی‌کنند از این رو رفتارهای خود را بر اساس تقوای الهی و با تکیه بر عدالت تنظیم می‌کنند به طوری که هیچ‌گاه از موازین الهی تعدی نمی‌کنند،لذا امام باقر علیه‌السلام در توصیف مومنان واقعی می‌فرماید: «إِذَا قَدَرَ لَمْ تُخْرِجْهُ قُدْرَتُهُ إِلَی التَّعَدِّی إِلَی مَا لَیْسَ لَهُ بِحَقٍ: که چون قدرت یابد، قدرتش او را به آنچه حق ندارد نکشاند.»امام علی علیه‌السلام : آفةُ العَدلِ الظّالمُ القادرُ[۳]؛ آفت عدالت، ستمگرِ قدرتمند است.»

● نکته‌ها و پیام‌ها

۱- انسان‌های مومن هیچ‌گاه از دایره رضایت الهی قدمی فراتر نمی‌نهند و هیچ‌گاه برای رضایت دیگران خشم خدا را برای خود به جان نمی‌پذیرند.

۲- افراد مومن روابط و رفتارهای خود را بر مبنای عدالت و تقوای الهی پایه‌ریزی می‌کنند ازاین‌رو هیچ‌گاه در زمان قدرت و تمکن از عدالت عدول نمی‌کنند.

۳- اساس و رفتار و گفتار خود را بر اساس و مبنای حق و اطاعت و پیروی از حق تنظیم می‌کنند.

* منابع در دفتر روزنامه موجود است