مرزهای مفهومی سینمای اسلامی

سینما در ایران همچون دیگر حوزه ها با پیروزی انقلا ب اسلا می دچار تحول مضمونی و ساختاری شد.
در این تعریف جدید از سینما، معنویت و دین شاخص اصلی بود و نگاه مدیران فرهنگی ستاره سازی …

سینما در ایران همچون دیگر حوزه ها با پیروزی انقلا ب اسلا می دچار تحول مضمونی و ساختاری شد.

در این تعریف جدید از سینما، معنویت و دین شاخص اصلی بود و نگاه مدیران فرهنگی ستاره سازی را خوش نمی داشت.

بر همین مبنا سینما به عرصه ای برای بیان مفاهیم ارزشمند برخاسته از متن باورهای اجتماعی و ارزش های موردپذیرش جامعه تبدیل شد و بدیهی است در تفکر پویای جامعه ایرانی که در طول تاریخ بارها به اثبات رسیده است، رسانه معنا و مفهومی فراتر از یک ابزار سرگرم ساز یافته و سینما نیز به دلیل چنین نگرشی، به قاب مناسبی برای عرضه مفاهیم دینی و انسانی تبدیل شد. زیرا مدیران فرهنگی از همان ابتدا، سینما را رسانه ای راهبردی جهت تبلیغ معنویت و ارزش های تنیده شده در درون بافت نظام سیاسی ایران دانستند و حاصل چنین نگاهی، انبوهی از آثار شاخص سینمای ایران بود که همچنان به عنوان معیار ارزش گذاری سینمای پس از انقلا ب اسلا می مورد تایید جامعه سینمایی کشور است.

این مقدمه را گفتیم تا به امروز برسیم; سینمای امروز کشور در تکاپوی خلق معنویت در قاب دوربین گرچه گاه به شعار رو آورده اما هر زمانی که با رویکردی درست به دین نگریسته، حاصل کار درخشان بوده است.

به عنوان مثال با یک مرزبندی مفهومی به اثری شاخص و تحلیلی زیبا از عاشورا در روز واقعه می رسیم که به ویژه در آن نمای پرسوز وگداز از مصیبت اهل بیت (ع) و آن نوای محزون دریادها مانده است; از بعدی دیگر دیالوگهای پرمحتوای بهرام بیضایی و روایت سوم شخص از جریان عاشورا به عنوان راهبردی دقیق در جریان تولیدات دینی می تواند مورد نظر سینماگران واقع شود.

از منظری دیگر سینما به عنوان رسانه ای تصویری از وجه تاثیرگذاری بالا یی در حرکت جامعه به سوی ارزشها بهره مند است و هرگاه در ارایه تحلیل از مفاهیم ارزشمند انسانی در قالب یک قصه پرکشش موفق بوده، جامعه نیزاستقبال مناسبی از این آثار انجام داده است و برهمین مبنا می توان راهبرد دستیابی به مخاطب در سینمای دینی را باتوجه به فرمول های برآمده از آزمون های تصویری ژانرهای سینمایی ترسیم کرد.

برای این منظور دین نه در قالبی کلیشه ای، شعاری و مستقیم بلکه در بستری از مفاهیم قرآنی و ارایه غیرمستقیم آن در لفافه یک تصویر روشن از پیامدهای گذر از مرزهای اخلا قی و دینی و حرکت در مسیر وسوسه ها و امیال شیطانی قابل طرح است و می توان مجموعه رستگاران را به عنوان الگویی مناسب در این عرصه نام برد.

در تحلیلی عمیق و کلا ن از حوزه سینمایی دینی به تعریف سینمایی قرآنی و اسلا می می رسیم که کاربردی وسیع در نظریه های فرهنگی و هنری یافته و از همین وجه بسیاری از فیلمسازان در قالب مجموعه ها و فیلمهای تلویزیونی به ارایه برشهایی اززندگی جامعه در لفافه پیام های مستقیم اخلا قی پرداخته اند که گرچه در جای خود قابل تقدیر است اما به دلیل آنکه دیالوگ نویسی در اغلب این تولیدات از عمق محتوایی آیات قرآن بی بهره است و تنها تصویری یک بعدی از دین ارایه می شود چندان تاثیرگذار نیست اما باید به این نکته توجه کرد که رسانه ملی در جهت تحکیم باورها و ارزش های دینی بسیار مستمرتر و پیگیرتر از سینما بوده و برآیند مفهومی و نظری آثار تلویزیونی برجستگی خاصی را در متن باورهای عمومی ایجاد کرده است; به ویژه در مجموعه هایی همانند «صاحبدلا ن»،«او یک فرشته بود»، «اغما»،«رستگاران» و«میوه ممنوعه» با تصویری منطقی و درست از چالش های پیش روی انسان در حفظ ایمان و مبارزه با شیطان روبرو شدیم و همین خاطرات تصویری است که صداوسیما را به قابی ماندگار و قابل اطمینان جهت ترسیم بنیان عقیدتی و ارشاد و هدایت جامعه به سوی معنویت تبدیل کرده است.

نویسنده : نیما بهدادی مهر