تفریح خونین

نگاهی به فیلم «قداره»

قداره (دنی تریهو) باید به سرعت در بیمارستان معاینه شود و زنده بماند؛ آدم بدها به دنبالش هستند تا او را بکشند. پرستارها به او می‌گویند راه خروجی وجود ندارد. او پنجره‌ای را در انتهای راهرو می‌شکند، شکم یکی از تعقیب کنندگان را می‌شکافد، روده او را بیرون می‌کشد و آن را می‌گیرد و از پنجره بیرون می‌پرد و آنقدر نگه می‌دارد تا به زمین می‌رسد. شاید این یک مقدار افراطی به نظر برسد اما، چنان که کارگردان –نویسنده-هر چیز دیگر فیلم، رابرت رودریگز، توضیح می‌دهد: «طول روده انسان ده برابر قد اوست.» البته واقعاً درست نیست –حدود چهار برابر قد انسان درست‌تر است- اما سخت نگیرید، «قداره» یک فیلم است.

تماشاگران بعد از سرخوردگی‌های متعدد از دیدن «مرد آهنی۲»، «رابین‌هود»، «مک گروبر»، «شاهزاده ایرانی»، «قاتلان»، «تیم‌الف»، «سلحشور و روز»، «شاگرد جادوگر»، «سالت»، «اسکات پیگریم علیه جهان» و «مصرف شدنی‌ها» باید قدر این فیلم ‌تر و فرز و زیرکانه را بدانند. احتمالاً این اولین فیلمی‌است که به عنوان بازسازی یک تیزر ساخته شده است. شاید پیش پرده‌ای از «سینمای درپیتی»، فیلم مشترک تارانتینو و رودریگز را به یاد داشته باشید که چیچ مورین در نقش کشیش علیه جنایتکاران مسلح می‌شود و وقتی مرد به آخر خط رسیده‌ای از پدر مقدس طلب رحم می‌کند، او می‌گوید: «خدا رحم می‌کند. من رحم ندارم.» و شلیک می‌کند. راستش، «قداره» عبارت است از همین پیش پرده به اضافه ۹۰ دقیقه تیراندازی، ترکیدن کله‌ها، دو دوزه بازی و زد و خورد بی وقفه با صدها جسد و چشم‌های از حدقه درآمده.

«قداره» که کنایه‌ای به هر فیلم مبتنی بر گردن کلفت‌های نیم قرن گذشته از‌هالیوود تا هنگ کنگ را دارد، پیش از اکران برای اولین بار در نیمه شب افتتاحیه جشنواره فیلم ونیز به نمایش در آمد که در آن به جان وو، کارگردان هنگ کنگی، جایزه دستاورد هنری یک عمر اعطا شد که کاملاً متناسب بود. رودریگز گفته است: «وقتی فیلم‌های جان وو را می‌بینم، دلم می‌خواهد آسیایی باشم. فیلم‌های وو و چو یان فت واقعاً به من الهام بخشیدند تا فیلم‌هایی بسازم که همین حس را در عرصه لاتین به وجود بیاورند.» فیلم «قداره» اکشنی سرگیجه‌آور و دارای این پیام برای مردم امروز است: مکزیکی‌هایی که در تگزاس زندگی می‌کنند، قانونی یا غیرقانونی، نیز می‌توانند قهرمان باشند.

ما به آنها احتیاج داریم تا با نظم مستقر گرینگویی که از مهاجران لاتین، هم به عنوان برگ برنده نژادی در مسایل سیاسی و هم نیروی کار ارزان برای نجات اقتصاد جنوب غربی آمریکا استفاده می‌کند، بجنگیم. سه شخصیت مرد سفیدپوست، دولتی و غیردولتی، در اینجا معرف توانگران هستند. سناتور جان مک لافلین (رابرت دونیرو، نسخه تگزاسی جان مک کین، بزرگترین کابوس دموکرات‌ها) برای انتخاب مجدد تلاش می‌کند و این شعارش است: «هر بار که یک (مهاجر) غیرقانونی از مرز بگذرد، عملی تروریستی علیه کشور ماست.» مباشر سیاسی او، بوث (جف فیهی، مشابه کارل روو اما تهدیدآمیزتر)، قداره را برای ترور مک لافلین اجیر می‌کند اما این حقه‌ای است برای آنکه سناتور به قهرمان و قداره به چهره تروریسم لاتینی بدل شود. این دو همدست تورز (استیون سیگال) رییس مکزیکی باند قاچاق مواد مخدر هستند. یک مأمور قانون به نام استیلمن (دان جانسن) نیز هست که زن بارداری را می‌بیند و می‌گوید: «اگر بچه‌اش اینجا به‌دنیا بیاید، شهروند اینجا می‌شود، درست مثل تو ومن»، و بعد به زن شلیک می‌کند و او را می‌کشد تا از تعداد مهاجران غیر قانونی و بچه تروریست‌ها بکاهد.

تریهو در سن ۶۶ سالگی همچنان غول پیکر و قوی هیکل است و چهره‌اش مثل چمدانی است که باربران فرودگاه از سر مردم آزاری بارها به در و دیوار کوبیده و از ریخت انداخته باشند. او معمولاً نقش آدم بدها و خلافکارهای قلچماق را بازی می‌کرد تا آنکه رودریگز به این فکر افتاد که می‌تواند بار یک فیلم را بر دوش بگیرد.

داستان زندگی تریهو خودش فیلم است. او کودکی بزهکار و معتاد به مواد مخدر بود که قهرمان بوکس زندان سن کوئنتین شد. دوره دوازده قدم را با موفقیت پشت سر گذاشت و مشاور معتادان شد و بعد در سال ۱۹۸۵ یکی از رؤسایش از او خواست به سرصحنه فیلم «قطار گریز» بر اساس رمانی به قلم یک زندانی دیگر سن کوئنتین برود. آندری کنچالفسکی کارگردان در فیلمش به او جایی داد و در مدت ربع قرن بعد، او حدود ۲۰۰ فیلم بازی کرد که هشت تا از آنها ساخته رودریگز بود. رودریگز سر صحنه «دسپرادو» فهمید که نوه عموی تریهو است.

به هر حال، فیلم رودریگز با این ترکیب ناهمگون بازیگران از دونیرو تا سیگال، فیهی و لیندسی لوهان به این قصد ساخته شده است که هیچ جایزه‌ای نبرد. این فیلمی‌مفرح، حرفه ای، فارغ‌البال و دارای خشونت کارتونی است؛ از آن نوع فیلم‌هایی که می‌تواند یک بچه مدرسه‌ای را سرحال به مدرسه بازگرداند.